ریاضی و آمار در رشته‌ی علوم انسانی، جزو دروس تخصصی در آزمون‌های آزمایشی و کنکور سراسری است. با این وجود بررسی عملکرد و نتایج داوطلبان در این درس نشان می‌دهد اغلب افراد وضعیت پاسخ‌گویی مناسبی به این درس نداشته‌اند. این موضوع مشکلی جدی در روند مطالعه‌ی دانش‌آموز به شمار می‌رود چرا که بخش زیادی از امتیاز سوالات از دست می‌رود و نتیجه‌ی منفی مستقیمی در نمره‌ی امتحان نهایی، تراز و رتبه‌ی کنکور سراسری خواهد داشت.
یکی از دلایل عملکرد ضعیف دانش‌آموزان رشته‌ی انسانی در درس ریاضی و آمار، عدم وجود آموزش کامل در مدرسه و کلاس درس است؛ عامل بعدی محدودیت در تمرین و تکرار از طرف دانش‌آموزان است. در واقع می‌توان به این جمع‌بندی کلی رسید: دانش‌آموز در سال یازدهم مطالب درسی را با جدیت کافی دنبال نمی‌کند، آموزش ارائه شده در کلاس درس مطابق با سطح آزمون‌های آزمایشی و کنکور سراسری نیست و تعداد دفعات مرور و بازخوانی دانش‌آموز محدود است؛ در نتیجه داوطلب تا روز آزمون و امتحان به تسلط و مهارت کافی نمی‌رسد و نمی‌تواند به خوبی پاسخ‌گوی سوالات امتحانی و پرسش‌های چهارگزینه‌ای باشد.
در این میان اهمیت استفاده از منبع کمک‌آموزشی مناسب آشکار می‌شود؛ منبعی که به تدریس کامل موضوع بپردازد، به محتوای کتاب درسی توجه دقیقی داشته باشد، طیف متنوعی از سوالات را در اختیار مخاطب قرار دهد و در یک کلام هر آنچه دانش‌آموز برای موفقیت در آزمون‌ها و امتحانات دارد را در قالب یک منبع آموزشی به او ارائه دهد. در ادامه به بررسی سه مورد از کتاب‌های کمک‌درسی برای درس ریاضی و آمار یازدهم می‌پردازیم:
بررسی ساختار کلی سه مورد از بهترین کتاب‌های کمک‌آموزشی ریاضی و آمار یازدهم انسانی
هر یک از مواردی که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم، کتاب‌هایی تک‌جلدی هستند و حجم مشابه و متوسطی دارند. درسنامه‌های آموزشی، بانک سوال (تستی و تشریحی) و پاسخنامه بخش‌های اصلی هر سه اثر هستند. در صفحه‌آرایی هر سه کتاب طراحان تلاش کرده‌اند با استفاده از تکنیک‌های ساده، به جذابیت کتاب بیفزایند؛ برای مثال در هر کتاب مطالب قسمت‌های مختلف با استفاده از کادرها از یک‌دیگر جدا شده‌اند؛ رنگ نوشته‌ها در قسمت‌های مختلف از کتاب تغییر یافته، آیکون‌هایی به چشم می‌خورد که متناسب با محتوا هستند و دانش‌آموز می‌تواند با استفاده از آن‌ها روند مطالعه را دقیق‌تر دنبال کند. شکل‌ها و نمودارها در هر سه کتاب رنگی هستند و با وضوح و کیفیت بالایی به چاپ رسیده‌اند تا جزئیات آن‌ها برای مخاطب به سادگی قابل تشخیص باشد. در درسنامه‌های هر سه کتاب، تعدادی جدول و نمودار برای مقایسه و جمع‌بندی مطالب به چشم می‌خورد؛ این موضوع علاوه‌بر آن که به زیبایی و جذابیت صفحات منجر می‌شود، سرعت مطالعه‌ی مخاطب را افزایش می‌دهد و هم‌زمان حافظه‌ی تصویری وی را تقویت خواهد کرد. نوشته‌های هر سه عنوان از این موارد با فونت و سایز خوانایی به چاپ رسیده‌اند و فاصله‌ی استاندارد بین خطوط رعایت شده است. مولفان دو کتاب ریاضی و آمار یازدهم انسانی خیلی‌سبز و تستیک مشاوران آموزش، لحنی ساده و رسمی دارند اما لحن غالب در کتاب میکرو صمیمی، گرم و در مواردی طنز است. در مجموع جملات کوتاه و کاربردی نوشته شده‌اند تا مطالعه‌ی قسمت‌های مختلف برای مخاطب زمان‌گیر و حوصله‌سربر نباشد.
| انتشارات | گاج | مشاوران آموزش | خیلی‌سبز |
| تعداد صفحات | ۱۲۱ | ۱۶۰ | ۱۶۳ |
| بخش‌های اصلی کتاب | «درسنامه‌های کامل+ تست‌های فراوان+ پاسخ‌های روان» | «تست و آزمون تشریحی+ پاسخنامه+ درسنامه» | درسنامه‌های آموزشی+ پرسش‌های چهارگزینه‌ای+ پاسخنامه‌ی تشریحی و کلیدی |
| مولفان | لیلا سمیعی عارف | مهناز حامدی، طاهره ملائی | علی شهرابی، امیر زراندوز |
| نوبت چاپ | هفتم | دوم | سی و دوم |
| جنس کاغذ | مات و کاهی | کاغذ سفید | کاغذ سفید |
| امتیاز صفحه‌آرایی | شش از ده | هفت از ده | هفت از ده |
| سطح علمی | متوسط و مشابه کنکور سراسری | متوسط و در مواردی پایین‌تر از متوسط (مطابق با سطح امتحانات کلاسی) | متوسط و مشابه کنکور سراسری |
| فضای خالی برای انجام محاسبات | ندارد | ندارد | دارد |
بررسی و مقایسه‌ی درسنامه‌های سه مورد از بهترین کتاب‌های کمک‌آموزشی ریاضی و آمار یازدهم انسانی
- ریاضی و آمار یازدهم خیلی‌سبز
درسنامه‌های کتاب خیلی‌سبز با هدف آموزش صفر تا صد مباحث نوشته شده‌اند؛ به این ترتیب دانش‌آموز می‌تواند فارغ از سطح علمی که دارد، به مطالعه و بررسی این درسنامه‌ها بپردازد و بدون نیاز به سایر منابع آموزشی، مثل کلاس درس، جزوه‌ی دبیر یا ویدیوی تدریس سایر اساتید، به درک و تسلط بالایی برسد. در ابتدای درسنامه‌ی هر درس مقدمه‌ای کوتاه پیرامون کلیات موضوع نوشته شده که ذهن مخاطب برای ورود به فضای آموزش آماده شود. در ادامه مطابق چینش و ترتیب موجود در کتاب درسی، هر فصل به تعدادی بخش تحت عنوان «درس» و تعداد زیادی زیرعنوان و مبحث مختلف تقسیم شده است. این ساختار به دانش‌آموز کمک می‌کند زمان‌بندی دقیقی برای مطالعه‌ی مطالب داشته باشد و مطالعات خود را منسجم‌تر پیش ببرد. بخش زیادی از آموزش ارائه شده در درسنامه، در قالب سوال آموزشی آمده است؛ این پرسش‌ها سطوح علمی متفاوتی دارند و داوطلب می‌تواند کاربرد دقیق هر شیوه‌ی حل در مسائل را بیاموزد. نکات تکمیلی و ترکیبی نیز در درسنامه‌ها گنجانده شده‌اند.
- ریاضی و آمار یازدهم میکرو گاج
ساختاری مشابه خیلی‌سبز دارند؛ به این صورت که هر فصل به تعداد زیادی مبحث کوچک‌تر تقسیم شده است. برای هر یک از این مباحث توضیحاتی مختصر و مفید نوشته شده که مشابه مقدمه‌های موجود در کتاب پیشین است. سپس آموزش‌های لازم در قالب پاراگراف و جملاتی کوتاه نوشته شده و ادامه‌ی این روند در قالب‌های متفاوتی دنبال شده است؛ از جمله نمونه سوال آموزشی، دیالوگ‌هایی میان دبیر و دانش‌آموزی فرضی، بررسی خطاهای رایج داوطلبان و … . در انتهای هر قسمت از درسنامه بخشی با نام «همیشه یادم بمونه» قرار گرفته که به جمع‌بندی و ارائه‌ی خلاصه‌ای از مطالب درس پرداخته تا منبع مناسبی برای یادآوری مطالب باشد و مخاطب با مراجعه به آن، تمام موارد مورد نیاز برای پاسخ به سوالات را مرور نماید.
- ریاضی و آمار یازدهم مشاوران آموزش
ساختار درسنامه‌های کتاب ریاضی و آمار یازدهم تستیک نیز مشابه دو کتاب قبلی است. در صفحه‌ی ابتدایی هر فصل از این کتاب عناوین فصل به صورت موردی نوشته شده‌اند و نقشه‌ی راه داوطلب را مشخص می‌کنند. این مورد به مخاطب کمک می‌کند مسیر مطالعه‌ی خود را مشخص کند و برنامه‌ریزی دقیقی برای ادامه‌ی راه داشته باشد. مقدمه‌ای که برای هر درس نوشته شده سه بخش اصلی دارد؛ نام درس، موضوع و تواناهایی که دانش‌آموز در انتهای مطالعه کسب خواهد کرد در این قسمت بررسی شده است. در ادامه‌ی درسنامه‌ها توضیحات کوتاهی نوشته شده، شیوه‌های حل پیشنهادی مولف در بخشی با نام «روش» ارائه شده‌اند، سپس تعداد زیادی مثال و تمرین گنجانده شده است. این مثال‌ها سطح‌های ساده، متوسط و دشوار دارند و تنوع سوالی بالایی دارند. بخشی با عنوان «برو مدرسه» در این درسنامه‌ها آمده است که سوالات تشریحی کتاب درسی را تحلیل می‌کنند و پاسخ کاملی برای این دسته از سوالات ارائه شده است.
بررسی و مقایسه‌ی پرسش‌های سه مورد از بهترین کتاب‌های کمک‌آموزشی ریاضی و آمار یازدهم انسانی
- کتاب ریاضی و آمار یازدهم خیلی‌سبز
مجموعه‌ای کامل و غنی از پرسش‌های چهارگزینه‌ای است. این سوالات به صورت درس‌به‌درس و در انتهای هر درسنامه قرار گرفته‌اند تا داوطلب بلافاصله پس از بررسی آموزش‌های درسنامه، وارد فضای تستی شود. سطح کلی سوالات کتاب متوسط و بالاتر است و از این نظر تطابق بالایی با سوالات آزمون‌های آزمایشی استاندارد و کنکورهای سراسری دارد. اغلب پرسش‌های کتاب تالیفی هستند اما تست‌های کنکورهای سراسری سال‌های اخیر نیز در لابه‌لای سوالات گنجانده شده‌اند تا مخاطب با سلیقه‌ی طراحان مختلف آشنا شود.
- ریاضی و آمار یازدهم گاج
بانک سوال کتاب میکرو مشابه خیلی‌سبز است. سوالات هر درس بلافاصله پس از درسنامه قرار گرفته‌اند؛ تعداد این تست‌ها با حجم و اهمیت موضوع متناسب است و تنوع بالایی میان سبک‌های سوالی به چشم می‌خورد. علاوه بر تست‌های تالیفی سه دسته سوال دیگر در این کتاب به چشم می‌خورد؛ سوالات منتخب از میان کنکورهای سراسری، سوالات گزینشی از بین آزمون‌های آزمایشی گاج و تمرین‌های کتاب درسی که در قالب تست مطرح شده‌اند.
- کتاب ریاضی و آمار یازدهم انسانی تستیک از انتشارات مشاوران آموزش
در قسمت بانک سوال اندکی متفاوت از دو منبع قبلی عمل کرده است. این کتاب علاوه‌بر پرسش‌های چهارگزینه‌ای تعداد زیادی سوال تشریحی را نیز شامل می‌شود که دانش‌آموز برای موفقیت در امتحانات کلاسی و نهایی باید به آن‌ها پاسخ دهد. پرسش‌های چهارگزینه‌ای کتاب، مشابه دو منبع بررسی شده‌ی قبلی، تعداد کافی و تنوع مناسبی دارند. این کتاب نیز تست‌های کنکورهای سراسری سال‌های اخیر را در میان سایر پرسش‌ها آورده است تا مخاطب آشنایی بیشتری با سلیقه‌ی طراحان مختلف داشته باشد و قادر باشد یک موضوع واحد را از دید چندین طراح مختلف ببیند. به این ترتیب قادر خواهد بود در آزمون‌ها و امتحانات مختلف روند و سبک کلی سوالات را تحلیل کرده و قدم بعدی را در هر مجموعه‌ی سوالی پیش‌بینی نماید. پرسش‌های تشریحی کتاب نیز با هدف آماده‌سازی دانش‌آموزان برای امتحانات کلاسی طراحی شده‌اند. این سوالات سطح ساده‌ای دارند و ایده‌های روتین و معمول را پوشش می‌دهند که شانس حضور بالایی در امتحانات دارند.
بررسی و مقایسه‌ی پاسخنامه‌های سه مورد از بهترین کتاب‌های کمک‌آموزشی ریاضی و آمار یازدهم انسانی
مولفان هر یک از این سه اثر تلاش داشته‌اند با ارائه‌ی پاسخنامه‌ای کامل، به تمام سوالاتی که حین مطالعه برای مخاطب پیش آمده پاسخ دهند و ابهامات موجود را رفع نمایند. ساختار کلی پاسخنامه نشان می‌دهد عملکرد هر یک از این منابع کمک‌آموزشی با هدف بالا هم‌خوانی دارد. (کتاب خیلی‌سبز پاسخنامه‌ای کلیدی نیز برای تست‌ها ارائه کرده است.)
شیوه‌ی حل در پاسخ هر سوال به کامل‌ترین شکل ممکن نوشته شده تا تمام مراحل و نکات ریز برای مخاطب قابل فهم و ملموس باشد. روند حل به صورت گام به گام نوشته شده؛ این مورد باعث می‌شود دانش‌آموز حین بررسی پاسخنامه هیچ یک از مراحل را در حل سوال از قلم نیندازد و صفر تا صد روند را کاملا درک کند. در برخی سوال‌ها علاوه بر گزینه‌ی صحیح، سایر گزینه‌ها نیز تحلیل شده‌اند. هم‌چنین برای بعضی از پرسش‌ها بجز شیوه‌ی حل اصلی، دو یا چند روش دیگر نیز پیشنهاد شده است. این دو موضوع به مخاطب کمک می‌کنند تسلط بالایی بر مباحث داشته باشد و آمادگی کامل‌تری برای شرکت در جلسه‌ی امتحان کلاسی و نهایی، آزمون آزمایشی و نهایتا کنکور سراسری داشته باشد. در این پاسخنامه‌ها نکات مهم و مباحثی که نیاز به یادآوری و پیش‌خوانی دارند نیز تحلیل شده‌اند.
در دو کتاب خیلی‌سبز و میکرو، درجه سختی و آسانی سوالات نیز مشخص شده است؛ این موضوع باعث می‌شود مخاطب معیار و ملاک درستی برای ارزیابی عملکرد و پاسخ‌دهی خود داشته باشد.
کلام آخر و جمع‌بندی
در این مطلب به بررسی سه مورد از منابع درس ریاضی و آمار یازدهم رشته‌ی انسانی پرداختیم؛ ریاضی و آمار یازدهم خیلی‌سبز، تستیک مشاوران آموزش و میکروقرن گاج. هر سه کتاب حجم مشابهی دارند و تعداد صفحات نسبتا متوسطی دارند؛ به همین دلیل در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر نیز قابل بررسی و مطالعه هستند. درسنامه‌های آموزشی، سوالات چهارگزینه‌ای و پاسخنامه‌ی تشریحی بخش‌های اصلی هر سه اثر هستند (کتاب تستیک تعدادی پرسش تشریحی نیز در بانک سوال خود گنجانده است).
سطح کلی هر یک از این کتاب‌ها به طور میانگین متوسط است؛ این شرایط هم در درسنامه‌ها و هم در بانک سوال حاکم است. اگر دانش‌آموزی با پایه‌ی علمی متوسط به بالا هستید، دو کتاب خیلی‌سبز و میکرو گزینه‌های مناسب‌تری برای شما به شمار می‌روند. در غیر این صورت می‌توانید کتاب ریاضی و آمار یازدهم تستیک از مشاوران آموزش را تهیه کنید که یک پله ساده‌تر از دو اثر دیگر است.