در دفترچه‌ی انتخاب رشته که هر ساله سازمان سنجش همزمان با انتخاب رشته منتشر می‌کند، رشته‌های پرمتقاضی نیز معرفی می‌کند. رشته‌های مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی کامپیوتر، مهندسی عمران، مهندسی معماری و مهندسی صنایع، رشته‌های پرمتقاضی گروه ریاضی و فنی است. در این مقاله تصمیم داریم رشتهی مهندسی مکانیک را در همه‌ی ابعاد بررسی کنیم. در حقیقت رشته مکانیک بخشي از علم فیزیک است که با استفاده از مفاهیم پایه علم فيزيک و به تبع آن رياضي به بررسي حركت اجسام و نيروهاي وارد بر آنها مي‌پردازد و مي‌كوشد تا با توجه به نتايج بررسي‌هاي خود ، طرحي نو در زمينه فن‌شناسي و صنعت ارائه دهد و در راه پيشرفت انسان گامي به جلو بردارد. دکتر محمد دورعلی، از اساتيد مهندسي مكانيك دانشگاه صنعتي شريف نيز در معرفي اين رشته مي‌گويد:
رشتهی مهندسی مکانیک را شايد بتوان از نقطه‌نظر تنوع موضوعات تحت پوشش، جامع‌ترين رشته مهندسي به شمار آورد. چون رشتهی مهندسي مكانيك در برگيرنده‌ی تمامي علوم و فنوني است كه با توليد، تبديل و استفاده از انرژي، ايجاد و تبديل حركت و انجام كار، توليد و ساخت قطعات و ماشين‌آلات و به كارگيري مواد مختلف در ساخت آنها و همچنين طراحي و كنترل سيستم‌هاي مكانيكي، حرارتي و سيالاتي مرتبط مي‌باشد. به عبارت دیگر محاسبات فنی، مدلسازي و شبيه‌سازي، طراحي و تهيه نقشه‌ها، تدوين روش ساخت، توليد و آزمايش تمامي ماشين‌آلات و تاسيسات موجود در دنيا، با تکيه بر توانايي‌هاي مهندسان مکانيك انجام مي‌گيرد.
اگر دانش‌آموز رشتهی ریاضی هستید و قصد انتخاب رشتهی مهندسی مکانیک را در دانشگاه دارید، حتماً تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
ظرفیت پذیرش و دانشگاه‌های برتر رشتهی مهندسی مکانیک
اگر نگاهی به دفترچه‌ی انتخاب رشتهی ریاضی بیندازید، متوجه خواهید شد، مهندسی مکانیک جز رشته‌هایی است که در هر دانشگاه ظرفیت بالایی دارد. البته به دلیل پرمتقاضی بودن آن، تکمیل ظرفیت با رتبه‌های پایین‌تر صورت می‌پذیرد. این رشته جزو رشته‌هایی محسوب می‌شود که تقریباً هر کسی می‌تواند در شهر خودش به تحصیل در آن بپردازد؛ زیرا در بیش از 95 درصد دانشگاه‌های فنی و مهندسی این رشته ارائه می‌شود. یکی از آمارهایی که در رتبه‌بندی دانشگاه‌ها مورد اتکا و موثق است، رتبه‌بندی دانشگاه تایوان است که بر اساس معیارهای زیر اقدام به رتبه‌بندی می‌کند:
- تعداد مقالات منتشر شده در ۱۱ سال اخیر
- تعداد مقالات سال جاری، تاثیر و اثرگذاری پژوهشی
- تعداد استنادهای ۱۱ سال اخیر
- میانگین تعداد استنادهای ۱۱ سال اخیر و تعالی پژوهشی
- مقدار شاخص اچ (h-index) در دو سال اخیر
- تعداد مقالات با استنادهای بالا در ۱۱ سال اخیر
- تعداد مقالات با ایمپکت فکتورهای بالا در سال جاری
طی آخرین رتبه‌بندی این دانشگاه در سال 2018، در رشتهی مهندسی مکانیک دانشگاه‌های ایران به ترتیب عبارت‌اند از:
- دانشگاه تهران: رتبه‌ی 9
- دانشگاه علم و صنعت: رتبه‌ی 37
- دانشگاه صنعتی امیرکبیر: رتبه‌ی 43
- دانشگاه صنعتی شریف: رتبه‌ی 75
- دانشگاه فردوسی مشهد: رتبه‌ی 83
- دانشگاه تبریز: رتبه‌ی 102
- دانشگاه تربیت مدرس: رتبه‌ی 142
- دانشگاه صنعتی اصفهان: رتبه‌ی 143
- دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی: رتبه‌ی 166
- دانشگاه شیراز: رتبه‌ی 223
سوال اساسی که داوطلبان در ذهنشان دارند، رتبه‌های قبولی در این رشته است. حقیقت این است که رتبه‌ها هر ساله با سال قبل تفاوت دارد البته این تفاوتها در حدی نیست که نتوان احتمال قبولی در یک رشته را محاسبه کرد. منبع موثقی که اطلاعات همه‌ی قبولی‌ها را در خود جای داده باشد وجود ندارد و هر موسسه‌ای که رتبه‌های قبولی را اعلام می‌کند، محدود به اطلاعات دانش‌آموزان همان موسسه است و جامعیت ندارد. ما اطلاعات جامعی کسب کردیم که رتبه‌ی آخرین قبولی‌های مهندسی مکانیک را در دانشگاه‌های مختلف را به صورت بازه ارائه داده‌ایم. این آمار بر اساس قبولی‌های کنکور 99 است.
| منطقه 3 | منطقه 2 | منطقه 1 | شهر | دوره | نام دانشگاه |
| 1 تا 100 | 100 تا 200 | 200 تا 300 | تهران | روزانه | دانشگاه صنعتی شریف |
| 100 تا 200 | 400 تا 500 | 500 تا 600 | تهران | روزانه | دانشگاه تهران |
| 100 تا 200 | 500 تا 600 | 600 تا 800 | تهران | روزانه | دانشگاه صنعتی امیرکبیر |
| 200 تا 300 | 800 تا 1000 | 1000 تا 1500 | تهران | روزانه | دانشگاه علم و صنعت |
| 400 تا 500 | 1000 تا 1500 | 1500 تا 2000 | تهران | روزانه | دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی |
| 600 تا 800 | 1000 تا 1500 | 2000 تا 2500 | تهران | روزانه | دانشگاه شهید بهشتی |
| 600 تا 800 | 1500 تا 2000 | 3000 تا 3500 | کرج | روزانه | دانشگاه خوارزمی |
| 400 تا 500 | 1500 تا 2000 | 3000 تا 3500 | اصفهان | روزانه | دانشگاه صنعتی اصفهان |
| 500 تا 600 | 2000 تا 2500 | 4000 تا 4500 | اصفهان | روزانه | دانشگاه اصفهان |
| 800 تا 1000 | 2500 تا 3000 | 4500 تا 5000 | تبریز | روزانه | دانشگاه تبریز |
| 600 تا 800 | 2000 تا 2500 | 4000 تا 4500 | مشهد | روزانه | دانشگاه فردوسی مشهد |
| 1000 تا 1500 | 3500 تا 4000 | 6000 تا 7000 | بابل | روزانه | دانشگاه صنعتی نوشیروانی |
| 3000 تا 3500 | 8000 تا 9000 | 10000 تا 12000 | تبریز | روزانه | دانشگاه صنعتی سهند |
| 200 تا 300 | 1000 تا 15000 | 2000 تا 2500 | تهران | نوبت دوم | دانشگاه علم و صنعت |
| 800 تا 1000 | 1500 تا 2000 | 3000 تا 3500 | تهران | نوبت دوم | دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی |
نوبت دوم به معنای شبانه است. در ضمن پذیرش در این رشته دختر و پسر است.
رشته‌های نزدیک به مهندسی مکانیک
برخی از دانش‌آموزان که به مهندسی مکانیک علاقه‌مند هستند و می‌خواهند در دانشگاه‌های مطرح تحصیل کنند ولی رتبه‌ی آنها برای قبولی در مهندسی مکانیک دانشگاه‌های مطرح کافی نیست، می‌توانند در رشته‌هایی که با مهندسی مکانیک واحدهای مشترک زیادی دارند، در دانشگاه مدنظرشان تحصیل کنند. از این دست رشته‌ها می‌توان به مهندسی ساخت و تولید، مهندسی هوافضا، مهندسی دریا، مهندسی انرژی و مهندسی شیمی اشاره کرد. اگر دانشجویی در دوره‌ی کارشناسی در این رشته‌ها تحصیل کند می‌تواند در کنکور کارشناسی ارشد رشتهی مهندسی مکانیک شرکت کند. به دلیل واحدهای مشترک، کار خیلی سختی در کنکور مکانیک نخواهد داشت.
واحدهای درسی رشتهی مهندسی مکانیک و ارتباط آنها با دروس متوسطه دوم
دانشجویان رشته مهندسی مکانیک در مقطع کارشناسی باید 142 واحد را بگذرانند که به طور کلی عبارت‌اند از:
- دروس عمومی: 22 واحد
- دروس پایه: 25 واحد
- دروس اصلی: 61 واحد
- دروس تخصصی: 28 واحد
- پروژه‌ی تخصصی و کارگاه: 6 واحد
البته کارآموزی نیز را باید به این لیست اضافه کرد که بدون واحد بوده و دانشجو باید 272 ساعت در تابستان سال سوم و یا سال چهارم را در محل مشخص شده بگذرانند. به جداول زیر دقت کنید.
دانشجویان این رشته، تقریباً باید از ابتدای ترم 6 گرایش خود را مشخص کنند و 28 واحد از سبد دروس زیرمجموعه‌ی گرایش خود را بگذرانند. این سبدها در دوره‌ی کارشناسی عبارت‌اند از:
- سبد تخصصی طراحی جامدات و ساخت و تولید
- سبد تخصصی دینامیک کنترل و مکاترونیک
- سبد تخصصی حرارت و سیستم انرژی
هر یک از این سبدها دروس مخصوص به خود را دارند که به دلیل جلوگیری از اطناب مطلب، از آوردن لیست آنها خودداری کردیم. دانش‌آموزی که می‌خواهد در رشتهی مهندسی مکانیک موفق باشد، باید در دروس حسابان یازدهم، حسابان دوازدهم، فیزیک دهم و فیزیک دوازدهم بسیار قوی باشد و به طور ویژه‌تر به این دروس علاقه‌مند باشد.
گرایش‌های مقطع کارشناسی ارشد و دکترا مهندسی مکانیک
گرایش‌های مهندسی مکانیک در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا به شرح زیر است:
- ساخت و تولید
- مکانیک جامدات
- دینامیک، کنترل و ارتعاشات
- تبدیل انرژی
- طراحی سیستم‌های دینامیکی خودرو
- قوای محرکه
- سازه و بدنه
آینده‌ی شغلی و محیط کار یک مهندس مکانیک
در کشور ما صنعت نفت، خودروسازی، قطعه‌سازی و هوافضا بیشترین زمینه‌ی کاری را برای مهندسین مکانیک فراهم کرده‌اند. بر خلاف تصور عموم، هر ساله تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان مهندسی مکانیک جذب صنایع پتروشیمی و نفت می‌شوند. نیاز صنایع پتروشیمی و نفت به مهندسین مکانیک کمتر از نیاز به مهندسین شیمی، پلیمر و حتی نفت نیست. در حال حاضر هم منطقه عسلویه که مهم‌ترین میدان گازی کشور محسوب می‌شود، فرصت شغلی بسیار مناسبی برای مهندسین مکانیک است. از طرف دیگر فارغ‌تحصیلان این رشته می‌توانند جذب وزارت‌خانه‌ها و نهادهای دولتی فعال در عرصه‌ی صنعت و انرژی شوند.
صنعت پزشکی و داروسازی نیز نیازمند مهندسین مکانیک در حوزه‌ی خود است که یک فرصت شغلی هیجان‌انگیز برایشان محسوب می‌شود. برای مثال تمامی تجهیزات دندانپزشکی، اتاق عمل و… از کارهای مهندسین مکانیک است. صنایع خودروسازی و هوافضا نیز که بیشترین نیروهای خود از بین مهندسین مکانیک جذب می‌کنند. فضای کاری فارغ‌التحصیلان این رشته عموماً در کارخانجات است که معمولاً به صورت تمام‌وقت باید مشغول به کار شوند. از لحاظ میزان درآمد نیز باید گفت که یک مهندس مکانیک باتجربه می‌تواند مبلغ بالایی بابت کاری که انجام می‌دهد از کارفرما دریافت کند.