شیمی درس اختصاصی کاملاً مشترک بین دو رشته‌ی تجربی و ریاضی است. این درس در هر دو رشته اهمیت بالایی داشته و کسب تراز بالا در شیمی کنکور سراسری می‌تواند بسیار مثبتی بر رتبه‌ی کنکور دانش‌آموزان این دو رشته بگذارد. درس شیمی در هر دو رشته‌ی مذکور دارای ۳۵ سؤال است. برای رشته‌ی تجربی عموماً ۸ سؤال مربوط به شیمی پایه‌ی دهم است و برای رشته‌ی ریاضی عموماً ۱۱ سؤال از مباحث شیمی ۱ طرح می‌گردد. درست است که درس شیمی دارای نکات حفظی فراوان است، ولی این درس همچنین شامل مباحث مفهومی زیادی نیز می‌شود. پیشنهاد می‌شود که دانش‌آموزان پایه‌های دهم و یازدهم مباحث شیمی پایه‌ی خود را در همان پایه به طور کامل و عمیق فرا گرفته و یادگیری شیمی پایه را به سال دوازدهم موکول نفرمایند. کتب درسی شیمی منابع آموزشی بسیار خوبی هستند اما برای دستیابی به عملکرد خوب در کنکورهای سراسری دانش‌آموزان باید از منابع آموزش و تست متفرقه نیز استفاده کنند. انتشارات کتب کمک آموزشی متعددی هستند که در زمینه‌ی شیمی پایه کتب متنوعی به چاپ رسانده است. انتخاب کتاب مناسب بسیار مهم است چرا که کتاب کمک درسی شیمی بعضاً حتی بیشتر از خود کتب درسی بار آموزشی دارند. در این جا کتب آموزش و تست شیمی دهم از معتبرترین انتشارات کتب کمک آموزشی معرفی و بررسی شده‌اند تا دانش‌آموزان بتوانند راحت‌تر بهترین کتاب را با توجه به سطح و توانایی خود انتخاب کرده و بهترین نتیجه را بگیرند. در این جا ۵ این کتاب‌ها عبارت‌اند از:
- شیمی ۱ (دهم) نشر الگو
- پیمانه‌ای شیمی (۱) دهم ریاضی و تجربی آبی از انتشارات کانون فرهنگی آموزش قلم چی
- شیمی دهم میکرو قرن جدید از انتشارات بین‌المللی گاج
- پرسش‌های چهار گزینه‌ای شیمی دهم انتشارات مبتکران
- پرسش‌های چهار گزینه‌ای شیمی ۱ پایه‌ی دهم از انتشارات خیلی سبز
بررسی ویژگی‌های کلی بهترین منابع شیمی دهم
اول از همه، دقت کنید که کتب کمک آموزش دیگری نیز برای مباحث شیمی دهم موجود است اما این ۵ مورد بهترین و محبوب‌ترین هستند. هر ۵ کتاب فوق به صورت تک جلدی ارائه شده‌اند و همگی دارای درسنامه‌های کامل، بانک تست، پاسخنامه‌ی تشریحی مفصل هستند. علاوه بر این موارد، سه کتاب خیلی سبز، مبتکران و نشر الگو دارای پاسخنامه‌ی کلیدی نیز هستند. جدول زیر نیز بعضی دیگر از اطلاعات کلی این ۵ کتاب را نشان می‌دهد:
| انتشارات | مؤلفان | تعداد صفحه | نوع چاپ و ترکیب رنگ |
| خیلی سبز | دکتر نیما سپهری و مهدی براتی | ۵۵۵ | چاپ تمام رنگی |
| مبتکران | بهمن بازرگانی | ۷۲۸ | نارنجی روشن و تیره در کنار متون مشکی |
| گاج | مهندس پوسا الفتی و مهندس امیر حسین کریمی | ۵۱۱ | چاپ تمام رنگی |
| قلم چی | هیأت مؤلفان با نظارت علمی احسان فهام | ۳۴۴ | صورتی در کنار متون مشکی |
| نشر الگو | مسعود جعفری، مرتضی خوش‌کیش، روح‌اله علیزاده و حامد قربانی | ۴۱۲ | خاکستری و سبز در کنار متون مشکی |
بررسی و مقایسه‌ی درسنامه‌های بهترین منابع شیمی دهم
در ابتدا لازم است تأکید کنیم که درسنامه‌های ارائه شده در هر کدام از این کتاب‌ها بسیار مفصل و کامل هستند. در ادامه‌ی این بخش برای هر کدام از این ۵ کتاب ویژگی‌های منحصر به فرد درسنامه‌ها را عنوان می‌کنیم.
درسنامه‌های کتاب پرسش‌های چهار گزینه‌ای شیمی ۱ پایه‌ی دهم از انتشارات خیلی سبز:
- درسنامه‌های این کتاب در کادرهایی زرد رنگ و در لابه‌لای توضیحات سؤالات در پاسخنامه‌ی تشریحی ارائه شده است.
- لحن و بیان توضیحات درسنامه‌ها صمیمی است و رنگ و بوی طنز دارد.
- نکات مهم مباحث سال‌ها و یا فصل‌های قبل نیز یادآوری شده است.
- کلمات خیلی مهم جملات درسنامه‌ها به صورت بولد نوشته شده است.
- تصاویر، جداول و نمودارهای متنوعی در درسنامه‌ها ارائه شده است.
- مثال‌ها و تمارین تستی مختلفی جهت آشنایی دانش‌آموزان با انواع تست‌ها در درسنامه‌ها حل شده است.
درسنامه‌های کتاب پرسش‌های چهار گزینه‌ای شیمی دهم انتشارات مبتکران:
- درسنامه‌های این کتاب به صورت ایستگاه‌های درس و نکته در میان توضیحات پاسخنامه‌ی تشریحی نوشت شده است.
- سؤالاتی که در هنگام یادگیری مطالب ممکن است در ذهن دانش‌آموزان قوی یا ضعیف ایجاد گردد، همگی در درسنامه‌ها به صورت سؤال و جواب بین دانش‌آموز و مؤلف نوشته شده است.
- درسنامه‌های این کتاب تعداد خیلی زیادی مثال حل شده ارائه کرده است.
- استفاده از کاریکاتورهای بامزه برای بسیاری از نکات ریز مباحث، یادگیری این نکات را بسیار ساده‌تر و جذاب‌تر کرده است.
- بیان این کتاب بعضاً رسمی و در کل بیشتر صمیمی است.
درسنامه‌های کتاب شیمی دهم میکرو قرن جدید از انتشارات بین‌المللی گاج:
- برای هر مبحث ابتدا درسنامه‌ها و سپس تستهای آن مبحث ذکر شده است.
- از رنگ‌های مختلفی در درسنامه‌های این کتاب استفاده شده است که باعث شده است این درسنامه‌ها بسیار زیبا شده و دانش‌آموزان به مطالعه ترغیب گردند.
- سؤالاتی که ممکن است در ذهن دانش‌آموزان ایجادگردد به صورت پرسش و پاسخ نوشته شده است.
- برای هر مبحث تمارین نمونه‌ی بسیار آموزنده‌ای در درسنامه‌ها ارائه گشته است.
- لحن و بیان آموزش این کتاب نیز صمیمانه است.
درسنامه‌های کتاب پیمانه‌ای شیمی (۱) دهم ریاضی و تجربی آبی از انتشارات کانون فرهنگی آموزش قلم چی:
- برای هر مبحث ابتدا درسنامه‌ها و سپس تستهای آن مبحث ذکر شده است.
- نمونه سؤالات و مثال‌های خوبی در این درسنامه‌ها به عنوان نمونه حل شده است.
- کلمات بسیار مهم و کلیدی درسنامه‌ها با رنگ صورتی نوشته شده‌اند.
- لحن و بیان توضیحات درسنامه‌ها کاملاً رسمی است.
درسنامه‌های کتاب شیمی ۱ (دهم) نشر الگو:
- در ابتدای تستهای هر درس خلاصه نکات نموداری و جدولی آن درس ارائه شده است. این خلاصه نکات بسیار مناسب زمان جمع‌بندی و مرور سریع هستند.
- درسنامه‌های کامل‌تر در خلل توضیحات پاسخنامه‌ی تشریحی ارائه شده است. برخلاف کتب دیگر مرز مشخصی بین درسنامه‌ها و پاسخ سؤالات در این کتاب وجود ندارد.
- مثال‌های حل شده‌ی نسبتاً کمی نیز در درسنامه‌ها ارائه شده است.
- نکات مهم در کادرهای رنگی نوشته شده‌اند.
- یک جمع‌بندی بسیار خلاصه و بیشتر به صورت نموداری یا جدولی در انتهای هر درسنامه ارائه شده است.
- در این کتاب نکات مربوط به ترفندهای محاسباتی در مسائل شیمی در فصل صفر به همراه تعداد زیادی مثال حل شده آموزش داده شده است.
بررسی و مقایسه‌ی بانک تست و پاسخنامه‌ی تشریحی بهترین منابع شیمی دهم
بانک تست هر پنج کتاب به صورت طبقه‌بندی شده بر حسب موضوع ارائه شده است. جدول زیر این ۵ کتاب را از نظر تعداد تست مقایسه کرده است. البته دقت کنید که منطور از سطرهای کنکورهای سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ آن است که در هر کتاب چند تست از کنکورهای این دو سال در بخشی مجزا ارائه شده است. در ضمن اطلاعات این جدول بسیار کلی است و جزئیات تستهای هر کتاب در این جدول مطرح نشده است. این جدول به ما نشان می‌دهد که هر پنج کتاب به اندازه‌ی کافی تست ارائه کرده‌اند و بیشترین تعداد تست در کتاب گاج ارائه شده است.
| خیلی سبز | مبتکران | گاج | قلم چی | نشر الگو | |
| تعداد تستهای فصل اول | ۴۵۹ | ۳۵۱ | ۴۴۰ | ۳۷۰ | ۳۹۸ |
| تعداد تستهای فصل دوم | ۳۹۸ | ۳۲۹ | ۴۴۶ | ۳۷۰ | ۳۹۵ |
| تعداد تستهای فصل سوم | ۴۳۳ | ۳۹۴ | ۴۱۰ | ۳۴۰ | ۴۰۹ |
| کنکورهای سال ۹۹ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۳۶ |
| کنکورهای سال ۱۴۰۰ | ۰ | ۳۶ | ۲۰ | ۳۵ | ۳۸ |
| کل تستهای کتاب | ۱۲۹۰ | ۱۱۱۰ | ۱۳۱۶ | ۱۱۱۵ | ۱۲۷۶ |
تستهای کتاب خیلی سبز در دو سطح سری A و سری Z مطرح می‌شوند. تستهای سطح A تستهای روتین با سطح ساده یا متوسط هستند ولی تستهای سری Z تستهای دشوار مباحث هستند. در ضمن در این کتاب از هر فصل یک آزمون جامع فصلی نیز ارائه شده است. دسته‌بندی تست‌ها در کتاب نشر الگو نیز تا حد زیادی شبیه به کتاب خیلی سبز است. در کتاب نشر الگو نیز تستهای دشوار هر فصل تحت عنوان تستهای سطح دوم ارائه شده‌اند. در این کتاب سؤالات ترکیبی نیز در کادرهای مشخص نوشته شده‌اند. کتاب مبتکران دسته‌بندی بهتری از منظر سطح دشواری تست‌ها ارائه نموده است. در این کتاب تست‌ها از نظر میزان دشواری به چهار دسته‌ی آسان، متوسط، سخت و خیلی سخت تقسیم شده‌اند. البته میزان دشواری هر تست در پاسخنامه‌ی تشریحی، و نه در بخش تست‌ها، مشخص شده است. میزان سختی تستهای کتاب گاج نیز مشابه کتاب مبتکران در پاسخنامه‌ی تشریحی مشخص شده است. تستهای کتاب گاج در کل به سه دسته‌ی ساده، متوسط و دشوار تقسیم شده‌اند. کتاب قلم چی هیچ گونه دسته‌بندی از منظر سطح دشواری برای تست‌ها ارائه نکرده است. یک ویژگی برتر دو کتاب مبتکران و نشر الگو مشخص نمودن تستهای بسیار مهم هر مبحث است. بدین ترتیب دانش‌آموزانی که فرصت کافی برای حل و بررسی تمامی تست‌ها را ندارند، می‌توانند تنها به حل و بررسی این دسته از تستهای مهم‌تر اکتفا نمایند. منابع تستهای این کتاب و نکات مربوط به آن‌ها نیز در جدول زیر نوشته شده‌اند:
| انتشارات | منابع تست‌ها | توضیحات |
| خیلی سبز | المپیادهای شیمی کشوری و خارجی، کنکورهای سال‌های قبل، کتاب درسی، تألیفی | ذکر منابع به همراه سال در کنار سؤالات کنکوری و المپیادیذکر شماره‌ی صفحه و عنوان بخشی از کتاب درسی که تست به طور مستقیم از آن بخش طرح شده است. |
| مبتکران | مرحله‌ی اول المپیادهای شیمی، کنکورهای سال‌های قبل، تألیفی | ذکر منابع به همراه سال در کنار سؤالات غیر تألیفی |
| گاج | تألیفی، کنکورهای سال‌های قبل | ذکر منابع به همراه سال در کنار سؤالات کنکوری |
| قلم چی | آزمون‌های آزمایشی کانون، کنکورهای سال‌های قبل، تألیفی | ذکر منابع به همراه سال در کنار سؤالات غیر تألیفیذکر شماره‌ی صفحه و عنوان بخشی که هر تست از آن مطرح شده است، از کتاب درسی |
| نشر الگو | کنکورهای سال‌های قبل، تألیفی، کتاب درسی | ارائه‌ی تستهای کنکوری هر مبحث در بخشی جداگانهذکر منابع به همراه سال در کنار سؤالات کنکوریذکر شماره‌ی صفحه و عنوان بخشی از کتاب درسی که تست به طور مستقیم از آن بخش طرح شده است. |
در خصوص پاسخنامه‌ی تشریحی، لازم است تأکید کنیم که پاسخنامه‌ی تشریحی هر پنج کتاب بسیار کامل و مفصل است. ارائه‌ی راه حل‌های کامل، حل مسائل از بیش از یک راه در صورت امکان و بررسی تمامی گزینه‌های سؤالات در صورت لزوم ویژگی‌هایی هستند که در پاسخنامه‌ی همه‌ی این کتاب‌ها دیده می‌شوند و در کل نمی‌توان برتری خاصی در پاسخنامه‌ی تشریحی یکی از این کتاب‌ها یافت.
جمع‌بندی و کلام آخر
کتاب کمک آموزشی مناسب برای درس شیمی دهم می‌تواند به دانش‌آموزان رشته‌های ریاضی و تجربی در یادگیری و بالا بردن مهارت در حل تست از این درس بسیار کمک کند؛ اما انتخاب بهترین کتاب با توجه به گستردگی منابع آموزش و تست موجود، اصلاً کار ساده‌ای نیست. در این متن ۵ کتاب از بهترین کتب آموزش و تست شیمی دهم یعنی کتب شیمی ۱ (دهم) نشر الگو، پیمانه‌ای شیمی (۱) دهم ریاضی و تجربی آبی از انتشارات کانون فرهنگی آموزش قلم چی، شیمی دهم میکرو قرن جدید از انتشارات بین‌المللی گاج، پرسش‌های چهار گزینه‌ای شیمی دهم انتشارات مبتکران و پرسش‌های چهار گزینه‌ای شیمی ۱ پایه‌ی دهم از انتشارات خیلی سبز معرفی و با هم مقایسه شده‌اند. ابتدا دقت کنید که هر سه کتاب به تنهایی برای یادگیری کامل شیمی ۱ و بالا بردن تسلط برای تست زدن کافی هستند؛ با این حال
- اگر ظاهر و زیبایی کتاب برایتان خیلی مهم است، ما کتاب‌های گاج و یا خیلی سبز را به شما پیشنهاد می‌کنیم. (و اصلاٌ کتاب قلم چی را به شما پیشنهاد نمی‌کنیم.)
- اگر به دنبال درسنامه‌های قوی همراه با بیان طنز و کاریکاتورهای جالب هستید، ما کتاب مبتکران رو به شما پیشنهاد می‌کنیم.
- اگر به دنبال کتابی هستید که برای دوران جمع‌بندی هم مناسب باشد، ما کتاب نشر الگو را پیشنهاد می‌کنیم.
- اگر به دنبال حل تستهای آموزشی در قالب آزمونک‌های استاندارد هستین، ما کتاب قلم چی را پیشنهاد می‌کنیم.