درس زیستشناسی پس از دروس زمین شناسی و ریاضی، سومین درس در دفترچهی اختصاصی است که تستهای شمارهی ۱۵۶ تا شمارهی ۲۰۵ را در بر میگیرد. این درس را میتوان سرنوشتساز ترین درس در کنکور رشتهی تجربی دانست. مدت زمان پاسخگویی به این ۵۰ تست که دارای ضریب ۱۲ هستند، ۳۶ دقیقه در نظر گرفته شده است. ۳۶ دقیقه زمان برای ۵۰ تست، به معنای آن است که برای خواندن صورت سوال، فکر کردن به محتوای سوال و خواندن هر چهار گزینه، رسیدن به جواب درست و وارد کردن پاسخ درست در پاسخبرگ، فقط و فقط ۴۳.۲ ثانیه زمان وجود دارد؛ لذا دانشآموزان باید تستهای متنوع و فراوانی حل کنند تا بتوانند با تسلط بالا بر مطالب، در کمترین زمان ممکن به سوالات پاسخ بدهند و بتوانند در مدت زمان در نظر گرفته شده، تمامی سوالات را بررسی کنند. سوالات این درس از کتابهای زیستشناسی دهم، یازدهم و دوازدهم طراحی میشود. با توجه به ماهیت ترکیبی بودن اکثر تستهای این درس در کنکور، نمیتوان به طور دقیق تعداد تستهای هر پایه را مشخص کرد، اما با توجه به روندی که طراحان کنکور در طی سالهای اخیر در طراحی تستها در نظر گرفتهاند، میتوان گفت که هر پایه چیزی حدود یک سوم کل سوالات را به خود اختصاص میدهد و در مجموع میتوان گفت که سهم هر پایه در بودجهبندی زیست کنکور، تقریبا یکسان است. کتاب زیستشناسی دوازدهم، ۸ فصل دارد که این فصول عبارتند از:
- فصل ۱: مولکولهای اطلاعاتی
- فصل ۲: جریان اطلاعات در یاخته
- فصل ۳: انتقال اطلاعات در نسلها
- فصل ۴: تغییر در اطلاعات وراثتی
- فصل ۵: از ماده به انرژی
- فصل ۶: از انرژی به ماده
- فصل ۷: فناوریهای نوین زیستی
- فصل ۸: رفتارهای جانوران
دربارهی اهمیت این درس در کنکور رشتهی تجربی صحبت کردیم، حال میخواهیم به معرفی کتابهای کمک درسیای که جزو بهترینها و پر فروشترینها در زمینهی زیستشناسی کنکور بودهاند، بپردازیم تا بتوانید با آگاهی از ساختار هر کتاب، تصمیم بهتری در انتخاب منبع کمک آموزشی درس زیست اتخاذ کنید. کتابهایی که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت عبارتند از:
- زیست جامع پایه دوازدهم از انتشارات مهر و ماه
- مجموعهی دو جلدی زیست دوازدهم سری میکرو از انتشارات گاج (جلد اول، جلد دوم)
- زیستشناسی دوازدهم از انتشارات خیلی سبز
- مجموعهی دو جلدی جامع زیستشناسی ۳ از انتشارات نشر الگو (جلد اول، جلد دوم)
در ادامه به بررسی و معرفی هر کدام از کتابهای مذکور خواهیم پرداخت.
زیست جامع پایه دوازدهم از انتشارات مهر و ماه
کتاب زیست جامع پایهی دوازدهم با تالیف آقای علی پناهی شایق در ۵۱۱ صفحه توسط انتشارات مهر و ماه به چاپ رسیده است. برای هر یک از درسنامههای این کتاب که به صورت گفتار به گفتار و بر اساس محتوای کتاب درسی طبقهبندی شده است، درسنامههای کاملی نوشته شده و رویکرد نوشتاری مطالب، به صورت نکته محور بوده است. همچنین سعی شده که از اضافهگویی پرهیز شود و به اصل مطالب پرداخته شود. در ابتدای هر یک از گفتارهای این کتاب، نمودارهای درختیای مشاهده میشود که سبب شکل گیری یک دید کلی نسبت به محتوای آن گفتار میشود و یک سازماندهی فوق العادهای را در ذهن دانشآموزان ایجاد میکند. برای هر فصل نیز، تعداد مناسبی تست طراحی شده که نه آن قدر کم باشد که مطالب را به صورت ناقص پوشش دهد، نه آن قدر زیاد باشد که سبب اتلاف وقت دانشآموزان شود. همچنین از هر تیپ استاندارد، سوالات متنوعی طراحی شده است که شامل تستهای شمارشی، تستهای شکلدار و عبارتهای درست و نادرست میشود. در ضمن شیوهی طراحی تستها منطبق با کنکورهای سالهای اخیر است. اکثر پرسشهای چهار گزینهای این کتاب، مفهومی و ترکیبی است. این ویژگی ممکن است در ابتدای شروعتان به کار، کمی شما را عصبی کند، اما به مرور به آن عادت خواهید کرد و در هر صورت باید بتوانید از پس این سوالات بر بیایید، چرا که بیشتر سوالات کنکور نیز به همین صورت طراحی میشوند. یکی از رویکردهایی نوینی که در نگارش و تنظیم این کتاب، مورد استفاده قرار گرفته، استفاده از رمزینههای دیجیتال یا همان QRCode است. روش استفاده از این رمزینهها، به این صورت است که دانشآموزان با اسکن کردن کدهای مندرج در کتاب، میتوانند به ویدیوهای آموزشی دسترسی پیدا کنند و با مشاهدهی این ویدیوها، گفتارهای موجود در این درس را با عمق بیشتری بیاموزند.
جهت حل پرسشهای چهار گزینهای این کتاب، پیشنهاد میشود که برای حصول بهترین و بیشترین بازدهی، ابتدا تستهای هر زیرموضوع را، به ترتیب و پیوسته دنبال کنید؛ به طور مثال در فصل اول این کتاب، تستهای مربوط به آزمایش گریفیت و ایوری را به دنبال هم پاسخ دهید. اگر هم زمان کافی برای حل تمامی تستها را ندارید، میتوانید تستها را به بستههای ۱۰ تایی تقسیم کنید و ده تا ده تا تست بزنید. سپس برگردید و از ابتدا، هر تست و پاسخنامهی تشریحی آن را به طور دقیق تحلیل و بررسی کنید. ضمناً به این نکته نیز دقت داشته باشید که پاسخ تمامی تستها را به طور کامل مطالعه کنید تا نکتهای از قلم نیفتد. در مرحلهی آخر، با استفاده از اطلاعاتی که از مطالعهی پاسخهای تشریحی تستها به دست آوردید، تستها را آنالیز کنید. همچنین در انتهای هر فصل، آزمونهایی تنظیم شده که از آزمونهای کانون فرهنگی آموزش (قلمچی) گلچین و انتخاب شدهاند. جهت کسب آمادگی بیشتر برای شرکت در آزمونهای آزمایشی، میتوانید به این سوالات پاسخ دهید و خود را برای این آزمونها آماده کنید. در پاسخنامهی تشریحی این کتاب، همهی گزینهها و عبارات، به طور کامل شرح داده شدهاند و دانشآموزان با مطالعهی این پاسخنامه و تجزیه و تحلیل پاسخها، فرآیند یادگیریشان را کامل میکنند.
نمادها و علائم به کار رفته در این کتاب
- چشمانداز گفتار: در ابتدای هر یک از گفتارهای فصل، چکیده و خلاصهی درس به صورت نموداری در یک صفحه و با عنوان چشم انداز قرار گرفته است.
- مشاوره: این کادرها در ابتدای مجموعههای تستی قرار داده شدهاند و مانند یک دبیر مجرب، دانشآموزان را راهنمایی و از اهمیت مباحث آگاه میکنند.
- نکته: موضوعات مهم و کلیدی که شانس زیادی برای مطرح شدن در کنکور دارند، به صورت جداگانه و با عنوان نکته، نوشته شدهاند.
- دقت کنید!: این مطالب نیز، نکته محسوب میشوند، با این تفاوت که این احتمال وجود دارد که شما آن را با سایر مطالب اشتباه بگیرید! لذا این موضوعات تفکیک شدهاند تا به شما کمک کنند که در دام نیفتید.
- تذکر مهم: در برخی موارد که نیاز است حواس دانشآموزان بیشتر جمع باشد و نیاز به اخطار وجود دارد، از این تیتر استفاده شده است.
- بررسی سایر گزینهها: در پاسخنامهی تشریحی کتاب، علاوه بر توضیح دادن گزینهی صحیح، گزینههای نادرست نیز به طور مفصل توضیح داده شدهاند.
- بررسی تک تک موارد: جهت برقراری ارتباط بهتر بین دانشآموزان و سوالات شمارشی، تک تک موارد درست و نادرست در این قسمت تشریح شدهاند.
- زووم: مطالبی که با این عنوان مشخص شدهاند، در واقع آنالیز نکات حرفهای موجود در متن یا شکل کتاب درسیاند که با توجه به ماهیتی که دارند، احتمال طرح سوال از آنها در کنکور سراسری زیاد است.
- نقد کتاب درسی: اگر نحوهی بیان مطلبی در کتاب درسی مطلوب نبوده و این امکان وجود داشته که دانشآموز با مطالعهی آن، برداشت اشتباهی داشته باشد، در این قسمت رفع ابهام شده و مطالعهی این بخش از کتاب سبب میشود که درک بهتری از محتوای کتاب درسی صورت گیرد.
- اصل مطلب: این بخش، شامل مفاهیم اصلی موضوعات درسی است.
- ویدیوی آموزشی: برای هر کادر آموزشی «اصل مطلب»، یک ویدیوی آموزش تصویری تهیه شده که مشاهدهی این ویدیو میتواند سبب تکمیل یادگیری شما شود.
- فلش بک: مطالبی که با این عنوان مشخص شدهاند، اطلاعات مهمی را از زیست دهم و یازدهم یادآوری میکنند و دانستن این مطالب برای پاسخگویی به سوالات ترکیبی، ضروری است.
در انتهای این کتاب، در بخش پیوست، سوالات زیست کنکورهای داخل و خارج از کشور سال ۱۴۰۰ به همراه پاسخنامهی تشریحیشان، قرار گرفتهاند.
مجموعهی دو جلدی زیست دوازدهم سری میکرو از انتشارات گاج (جلد اول، جلد دوم)
انتشارات گاج که از ناشران برتر آموزشی کشور است، برای درس زیستشناسی پایهی دوازدهم، مجموعهای دو جلدی را با عنوان «زیست دوازدهم سری میکرو طبقهبندی» به چاپ رسانده است که جلد اول آن شامل بانک تست و پاسخنامهی تشریحی و جلد دوم آن نیز شامل درسنامههای آموزشی است.
جلد اول: تستهای فراوان+ پاسخهای کاملا تشریحی
جلد اول این مجموعه، در ۵۷۶ صفحه توسط آقایان دکتر حمیدرضا زارع و دکتر امیرمحمد خورسندی نژاد نوشته شده است و حدود ۱۲۰۰ پرسش چهار گزینهای را شامل میشود. تمامی فصول زیست دوازدهم در این مجموعه پوشش داده شده است. چیدمان مطالب در این کتاب، به این صورت است که در ابتدای هر فصل، ابتدا توضیح کوتاه و مختصری دربارهی محتوای آن درس داده میشود. به طور مثال در اولین صفحه از فصل دوم این کتاب این چنین نوشته شده است:
رسیدیم به دومین فصل کتاب! البته دومین از نظر ترتیبش توی کتاب درسی؛ اما از نظر اهمیت، میشه گفت مهمترین فصل کتاب درسی! فصلی که شاید بشه گفت نسبت به فصلهای دیگه یکم سختتر هست و البته تعداد سوالاتش توی کنکور هم زیاده. پس اگه میخوایین تو کنکور موفق باشین، باید به این فصل توجه ویژهای کنین. در این فصل با سه فرایند مهم رونویسی، ترجمه و تنظیم بیان ژن آشنا میشیم و میشه گفت تقریباً کل صفحات این فصل خیلی مهمن!
سپس مباحث هر فصل، به چندین گام تقسیمبندی میشوند. در گام اول هر فصل، به یادگیری مطالب کتاب درسی پرداخته میشود. مطالب به صورت گفتار به گفتار و منطبق با ترتیب مباحث در کتاب درسی تنظیم شدهاند. برای موفقیت در هر کاری، باید «گام اول» را درست برداشت و در گامهای اول این کتاب، مباحث مختلف فصل از اول تا آخر، به طور کامل بررسی میشوند؛ همچنین پاسخنامهی تستهای این گام، مباحث آموزشی بیشتری را در خود گنجانده است.. درگام اول، تستهای هر گفتار، فقط مربوط به همان گفتار است، اما در بخش «یک گام فراتر»، تستهای ترکیبی از مباحث مختلف فصل مطرح میگردد. سطح دشواری تستهای این بخش از کتاب، نسبتاً سخت است. آخرین بخش تستها نیز، با عنوان «گام آخر» مشخص شده و آزمونهای جامع و پایانی هر فصل را شامل میشوند. یکی از ویژگیهای خیلی خوب این کتاب، این است که در پاسخنامهی بخش تستهای ترکیبی، فصول ترکیب شده به طور کامل ذکر شدهاند. به طور مثال در پاسخنامهی تست شمارهی ۱۱۸۹، نوشته شده است: “یازدهم: فصل ۹+ دوازدهم: فصل ۱، ۵ و ۷”. در پاسخنامهی این کتاب، عناوین مختلفی وجود دارد که به اختصار به ذکر آنها میپردازیم:
- کلید: نکات کلیدی موجود در هر سوال، در قالب این کادرها بیان میشود.
- شاه کلید: چکیدهی پاسخ هر سوال که نکتهی مهمی را در خود دارد. به طور مثال در انتهای پاسخ تست ۱۱۷۹، پس از بررسی و تشریح تک تک گزینهها، در کادری با تیتر شاه کلید، این نوشته را مشاهده میکنیم: «هر رفتاری که توسط انتخاب طبیعی برگزیده میشود، برای جانور سود خالص دارد.»
- خاطرهبازی: یادآوری مطالب با ذکر کتاب و شمارهی فصل.
جلد دوم: آموزش
نویسندهی جلد دوم این مجموعه، دکتر حمیدرضا زارع است که در قالب ۴۱۶ صفحه، درسنامههای آموزشی زیست دوازدهم را ارائه کرده است. این کتاب از چندین بخش متفاوت که اهداف متفاوتی نیز دارند، تشکیل شده است که از مهمترین و کلیدیترین آنها، میتوان به بخش «درسنامه» اشاره کرد. قبل از خواندن هر چیزی، باید ابتدا سراغ این درسنامهها بروید، چرا که همهی مطالب و مفاهیم مربوط به کتاب درسی در این بخش قرار گرفته است.در آغاز هر فصل، صفحهای با عنوان «مشاورهنامهی زیستی» وجود دارد که اطلاعاتی نظیر معرفی فصل، نوع سوالات، تخمین تعداد سوالات در کنکور، روش مطالعه، زمان مناسب برای مطالعه و اولویتبندی مباحث مربوط به آن فصل بررسی شده است. از دیگر بخشهای این کتاب، میتوان به بخش «آیکونها» اشاره کرد که مولف در آن، برای داوطلبانی که میخواهند بالاترین درصدها را در کنکور از آن خود کنند، میانبرهایی مانند «نکته، تمرین و سوال، یادآوری، مثال، مقایسه، آن چه گذشت و آن چه خواهیم خواند» تنظیم و طراحی کرده و با مطالعهی این میانبرها، چیزی وجود نخواهد داشت که شما بلد نباشید! همچنین مجموعهای از کادرهای اصلی با عناوین زیر وجود دارد که خواندنشان برای همهی دانشآموزان واجب نیست، بلکه مختص دانشآموزانی است که قصد دارند پیشرفت سریعتری در مسیر رسیدن به اهدافشان داشته باشند. عناوین این کادرهای اصلی عبارتند از:
همه چیز دربارهی»، «جمعبندی»، «مقایسه» و «فعالیت کتاب درسی.
دانشآموزان پایه دوازدهم و داوطلبان کنکوری جهت دسترسی آسانتر به چکیدهی نکات مهم و کنکوری، میتوانند به صفحات طلایی و کادرهای طلایی که مختص جمعبندی هستند، مراجعه کنند. این بخش طلایی از کتاب نیز، از ۴ بخش «شکلها، عبارتنامه، قیدنامه و تایم لاین» تشکیل شده است.
زیستشناسی دوازدهم از انتشارات خیلی سبز
این کتاب در ۷۶۴ صفحه توسط آقایان دکتر کمیل نصری و دکتر حسن محمد نشتایی با همکاری گروه آموزشی ماز تالیف شده است. به طور کلی میتوان محتوای آموزشی این کتاب را در ۳ بخش اصلی، تقسیمبندی کرد:
درسنامه
درسنامههای ارائه شده در این کتاب، کاملا منطبق با متن و شکلهای کتاب درسی است. در این بخش، عناوینی دیده میشود که عبارتند از: «قیدها، مفهوم، شفاف سازی، اگه گفتی…، رادیولوژی، مرکبات و فعالیت». هر کدام از این عناوین، کاربردهای خاص خود را دارند، به طور مثال در کادرهایی که با عنوان «شفاف سازی» مشخص شدهاند، نویسندگان به شفاف سازی و رفع ابهام از جملات یا شکلهای کتاب درسی که کژتابی یا تناقض ظاهری در آنها دیده میشود، میپردازند.
تستها
تستهای طراحی شده در این کتاب، کاملا مطابق با سبک تستهای کنکور ۱۴۰۰ طراحی شده است. در ابتدای هر فصل، ابتدا تستهای گفتاری آمده که روند آموزشی دارند؛ یعنی تستهای آموزشی که مطالب را پاراگراف به پاراگراف آموزش میدهند. سپس سطح دشواری تستها افزایش یافته و با تستهای سختتر مواجه میشویم. البته لازم به ذکر است که در لابهلای تستها، کامنتهایی قرار داده شده که دانشآموزان با مطالعهی این کامنتها، پله پله جلو میروند و میآموزند که هر تست به چه کاری میآید. دستهبندی پرسشهای چهارگزینهای موجود در این کتاب، به این صورت است که با دو نوع تست مواجهیم:
- شمارنده آبی: برخی از تستهای هر فصل با رنگ آبی مشخص شده است. پیشنهاد میشود که دانشآموزان پس از مطالعهی مباحث، به حل تمامی تستها بپردازند، سپس در روزهای منتهی به آزمونهای آزمایشی جهت دوره و مرور نکات مهم، سراغ این تستهایی که با رنگ آبی مشخص شدهاند، بروند تا بتوانند یک دور سریع فصل را مرور کنند.
- تستهای ترکیبی: این تستها در بخش پایانی هر فصل قرار گرفتهاند و مشابه تستهای ترکیبی کنکور هستند. همچنین اگر تستها با مباحث مربوط به فصلهای جلوتر دوازدهم ترکیب شده باشد، با علامت «۱۲+» نشانگذاری شدهاند.
پاسخنامهی تشریحی
پاسخنامهی این کتاب، کاملا تشریحی است و در تمامی سوالات، علت درست یا نادرست بودن هر گزینه یا مورد، بیان شده است. در ضمن نکات کنکوری و جداول متعددی نیز در پاسخنامهی کتاب وجود دارد و مطالعهی اصولی و کامل این پاسخنامه، سبب تکمیل و جمعبندی آموختههایتان خواهد شد.
مجموعهی دو جلدی جامع زیستشناسی دوازدهم از انتشارات نشر الگو (جلد اول، جلد دوم)
انتشارات نشر الگو در قالب یک مجموعهی دو جلدی، زیست دوازدهم را با قلم دکتر اشکان هاشمی به چاپ رسانده است.
جلد اول
جلد اول این مجموعه، ۴۹۶ صفحه دارد و چیدمان مطالب در تمامی فصلها به این صورت است که گفتارها یک به یک تدریس و بررسی میشوند، سپس تستهای مربوط به آن گفتار، بلافاصله پس از درسنامهی آن قرار میگیرد. این روند تا انتهای هر فصل ادامهدار خواهد بود. در انتهای فصل نیز، ۳ آزمون مختلف دیده میشود که عبارتند از: آزمون جمعبندی، آزمون قلمچی، آزمون سراسری. آزمون جمعبندی، مختص مرور و جمعبندی مباحث کامل یک فصل است. در آزمون قلمچی، گزیدهای از سوالات منتخب مطرح شده در آزمونهای آزمایشی این مجموعه قرار گرفته و در بخش آزمون سراسری نیز، سوالات طرح شده از آن فصل در کنکور سراسری سالهای اخیر گنجانده شده است. این کتاب تمامی فصول زیست دوازدهم را پوشش میدهد و هیچ گونه مطلبی خارج از کتاب درسی، در این کتاب دیده نمیشود. انتشارات نشر الگو نیز همانند انتشارات مهر و ماه، از کدهای هوشمند در بخشهای مختلف کتاب استفاده کرده و این ویژگی سبب میشود که دانشآموزان بتوانند در شرایطی مانند شرایط کلاس درس قرار بگیرند و مطالب را از زبان معلم بشنوند و با درک و عمق بیشتری مطالب را بفهمند و بیاموزند. به طور کلی با توجه به سخنان مولف کتاب، میتوان مهمترین دلیل استفاده از این کدهای دیجیتال را، برداشتن گامی در راستای برقراری عدالت آموزشی در شرایط کنونی کشور دانست. کدهای دیجیتال مذکور در ۳ قالب طبقهبندی شدهاند که عبارتند از:
- درسنامه های درختی به سبک جدید برای مرور مطالب
- تدریس کامل مطالب کتاب درسی به صورت موضوعی (QF)
- توضیح تستهای نکتهدار (QT)
در ابتدای تمامی فصلها، جداولی دیده میشود که در آنها، نوع و تعداد تستهای مطرح شده از آن فصل، به تفکیک مشخص شده است. همچنین یادداشتهایی کوچکی نیز در این صفحات دیده میشود. به طور مثال در توضیحات فصل اول نوشته شده: “تقدیم به: دنابسپاراز. به دلیل اینکه اشتباه خودش رو قبول میکنه و خودش درستش میکنه!”
در این کتاب بیش از ۲۰۰۰ تست مفهومی و متنوع طراحی شده که پاسخنامهی کلیدی آنها نیز در انتهای کتاب قرار گرفته است و برای استفاده از پاسخنامهی تشریحی کتاب باید به جلد دوم آن مراجعه کنید.
جلد دوم
جلد دوم از مجموعهی دو جلدی جامع زیستشناسی ۳، در ۲۹۲ صفحه تنظیم و تالیف شده است. در این جلد، منحصراً به پاسخهای تشریحی تستهای جلد اول پرداخته میشود. تمامی پرسشهای چهار گزینهای از درجهی آسان تا سخت از A تا B و C سطحبندی شدهاند. علت ذکر نکردن سطح سوالات در بانک تست و بیان آنها در پاسخنامه، با این استدلال توضیح داده شده است که «دانشآموز قبل از اینکه تستی را بزند، نباید از درجهی سختی یا مفهومی بودن آن مطلع باشد تا بتواند خود را بیشتر در فضای کنکور حس کند.»
نام کتاب | زیست شناسی ۳ | جامع زیست شناسی ۳ | زیست جامع پایه دوازدهم | زیست دوازدهم میکرو |
انتشارات | خیلی سبز | نشر الگو | مهر و ماه | گاج |
نویسندگان | پوریا خیراندیش، فرزام فرهمندنیا |
اشکان هاشمی | علی پناهی شایق | حمیدرضا زارع، امیرمحمد خورسندی نژاد |
تعداد جلد | ۱ | ۲ | ۱ | ۲ |
تعداد صفحات | ۷۶۴ | ۷۸۸ | ۵۱۱ | ۹۹۲ |
کلام آخر
در این مطلب به معرفی هر ۴ کتاب و بررسی محتوای تمامی آنها پرداختیم. با توجه به مدت زمانی که در برنامهی هفتگیتان برای این درس در نظر گرفتهاید (پیشنهاد میشود که حدود ۲۵ درصد از کل مطالعهی هر هفته را، به مطالعه و حل تمرین تشریحی و تستی در درس زیستشناسی اختصاص دهید)، حجم کتابها و سایر مباحث و ویژگیها، مانند استفاده از کدهای دیجیتال، استفاده از تستهای آزمونهای آزمایشی قلمچی، جمعبندی کامل و …، میتوانید کتاب مناسب با شرایط و وضعیتتان را انتخاب کنید و نسبت به تهیه و خرید آن، به سایت کتابچی مراجعه کنید.