بسیاری از دانش‌آموزان از اهمیت تحلیل آزمون بی‌اطلاع هستند و همین مسئله می‌تواند زمینه‌ساز پیشرفت و یا پسرفت دانش‌آموزان در مسیر کنکور باشد. آزمون دادن به تنهایی هیچ فایده‌ای ندارد و مادامی که شما آزمون خود را تحلیل نکنید، نمی‌توانید بازدهی مناسبی را از آن آزمون به دست آورید. ابتدا نیاز است بپردازیم به اینکه آزمون دادن و شرکت در آزمون‌های آزمایشی در سال کنکور، چه اهمیتی دارد و شرکت در این آزمون‌های آزمایشی باید با چه هدفی صورت بگیرد. شرکت در آزمون‌های آزمایشی با هدف سنجش آموخته‌ها و شبیه‌سازی شرایط جهت کسب آمادگی هر چه بیشتر در جلسه کنکور انجام می‌شود؛ لذا باید تمهیدات لازم جهت تکمیل و تسهیل این فرآیند صورت گیرد تا دانش‌آموز بتواند نتیجه مطلوبی از شرکت در این آزمون‌ها کسب کند.
اگر دانش‌آموز آگاهی لازم برای انجام تحلیل را نداشته باشد، باعث می‌شود علی‌رغم هزینه و زمانی که صرف شرکت در این آزمون‌ها می‌شود، به جز ناامیدی به‌دلیل کاهش تراز و کاهش درصد دروس، چیز دیگری عایدش نشود. همین مسئله از انرژی و انگیزه دانش‌آموز برای ادامه دادن در مسیر کنکور می‌کاهد. پرسش مهمی که برای داوطلبین کنکور و همچنین دانش‌آموزان وجود دارد، این است که در کدام آزمون آزمایشی شرکت کنیم؟ پاسخ به این مسئله در گرو این است که تعیین کنیم چه چیزی برایمان در اولویت است؟ سطح علمی سوالات، جامعه آماری شرکت کنندگان، شباهت سوالات آزمون با سوالات کنکور و… . جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مطلب «معرفی و مقایسه‌ی آزمون‌های آزمایشی مطرح کشوری» را در مجله کتابچی مطالعه و بررسی کنید تا با دید بازتری بتوانید آزمون آزمایشی مدنظر خود را انتخاب کنید.
اهمیت تحلیل آزمون
شاید بارها با این جمله مواجه شده باشید که «تحلیل آزمون از خود آزمون مهم‌تر است!» ولی به معنای واقعی کلمه، اهمیت آن را درک نکرده باشید. در این مقاله قصد داریم به همین موضوع بپردازیم و شما را از اهمیت این قضیه آگاه کنیم. تحلیل آزمون باعث می‌شود بدانید که علت غلط یا نزدن تست‌ها، عدم تسلط است یا کمبود زمان یا بی‌دقتی های محاسباتی و… پس تحلیل آزمون را جدی بگیرید تا بتوانید ریشه‌ی این مشکلات را پیدا کرده و به رفع آن‌ها بپردازید. اغلب اوقات دیده می‌شود که دانش‌آموز یک مبحث درسی را به‌طور کامل یاد نگرفته و چون تستهای کمی از آن مبحث حل کرده، تسلط کافی ندارد و این موضوع در جلسهی آزمون گریبان‌گیر دانش‌آموز خواهد شد. این دانش‌آموز در جلسهی آزمون به دلیل عدم مطالعه اصولی و درنتیجه عدم تسلط بر مبحث، به پاسخ اشتباه می‌رسد و اگر این تست را تحلیل نکند، این پاسخ در ذهنش به عنوان پاسخ درست تثبیت می‌شود و در آزمون‌های بعدی نیز این اشتباه را تکرار خواهد کرد.
در حل سوالات و تست‌ها، باید این احتمال را در نظر بگیرید که تک‌تک تست‌هایی که حل می‌کنید ممکن است در جلسه کنکور با آن مواجه شوید، برای مثال در درسی مانند ادبیات که اولین درس دفترچه سوالات عمومی است، هر تست دقیقا به اندازه‌ی ۴ درصد ارزش دارد و همین ۴ درصد می‌تواند رتبه‌ی شما را دگرگون کند و در موارد زیادی دیده شده که فقط یک واحد اختلاف در رتبه، باعث شده که داوطلبی در یک رشته پذیرفته شود و داوطلب بعدی نتواند حدنصاب نمره لازم برای قبولی در آن رشته را کسب کند و آن رشته و دانشگاه را از دست بدهد. حالا که از همیت تحلیل آزمون آگاه شدیم، بپردازیم به این موضوع که بهترین زمان برای تحلیل آزمون برای حصول بازدهی بالا، چه زمانی است و چگونه باید تحلیل آزمون را انجام دهیم که بیشترین بهره‌وری ممکن را داشته باشیم.
بهترین زمان برای تحلیل آزمون
با توجه به اینکه یکی از مهم‌ترین اهداف برگزاری آزمون های آزمایشی، شبیه‌سازی جلسه کنکور است، به همین خاطر آزمون‌های آزمایشی را عمدتا صبح برگزار می‌کنند تا دانش‌آموزان بتوانند از نظر ذهنی و روانی، توانایی های لازم برای حضور در جلسه کنکور را به‌دست آورند. لذا پس از یک استراحت کوتاه و احیای انرژی، بعد‌از‌ظهر روز آزمون بهترین زمان برای تحلیل آزمون است. چرا که دانش‌آموز دقیقا می‌داند که با چه استدلالی، گزینه‌ی موردنظر را در سوال انتخاب کرده است.
بهترین روش تحلیل آزمون
دفترچه ای مخصوص برای یادداشت کردن نکات برای خود تهیه کنید
دفترچه‌ای تهیه کرده و نکات استخراج شده از آزمون‌های آزمایشی یا کنکور سراسری سال‌های گذشته را در آن یادداشت کنید. همچنین اگر در جلسه آزمون، از راه‌حل‌های کوتاهی استفاده می‌کنید و به جواب می‌رسید، در هنگام تحلیل آزمون، این راه‌حل‌ها را در چند تست دیگر نیز امتحان کنید و ببینید که آیا باز هم به جواب درست می‌رسید یا راه‌حل ابداعی‌تان فقط در همان سوال خاص به پاسخ درست رسیده است. حالا بعد از اینکه به بررسی این موارد پرداختید، درصورت جامع بودن راه‌حل، آن را در دفترچه خود یادداشت کنید و در حل تست‌هایتان به‌کار بگیرید. یکی از مهم‌ترین مواردی که در تحلیل آزمون باید رعایت شود، شناسنامه دار کردن تست‌ها است. در دفترچه‌ای که برای یادداشت نکات تحلیل آزمون تهیه کرده‌اید، بهتر است تست‌ها را شناسنامه‌دار کنید.
چگونه تست‌ها را شناسنامه‌دار کنیم؟
- نام هر درس: ابتدا نام هر درس را مشخص کنید، مانند: ادبیات، شیمی و…
- وضعیت پاسخگویی: پاسخ خود را چک کنید و وضعیت پاسخگویی‌تان را با «صحیح»، «غلط» و «نزده» مشخص کنید تا در زمان مرور بعدی، یک دید کلی از آن داشته باشید. پیشنهاد می‌شود جهت افزایش سرعت در انجام تحلیل آزمون، از سه هایلایت رنگی (سبز فسفری برای پاسخهای درست، قرمز برای پاسخهای غلط و آبی برای سوالاتی که به آن‌ها پاسخ نداده‌اید) استفاده کنید.
- مبحث یا موضوع سوال: مبحث هر سوال را یادداشت کنید تا در هنگام مرور هر فصل، از آن بخش تست حل کنید و ضعفتان را در آن مبحث جبران کنید.
علت نزده یا غلط بودن پاسخ خود را مشخص کنید
علت پاسخ ندادن به یک تست، از ۲ موضوع ناشی می‌شود:
- بلد نبودن و عدم تسلط: پس از شناسنامه‌دار کردن یک تست، در صورتی‌که آن مبحث را قبلا خوانده‌اید ولی تسلط کامل ندارید، مجددا به درسنامه‌ی آن مبحث در کتاب درسی و جزوه‌ی معلم خود رجوع کرده و با مرور و سپس حل تستهای آموزشی و تألیفی از آن مبحث، تسلط خود را بیشتر کنید و سپس تست مطرح شده در آزمون که نتوانستید در جلسه آزمون به آن پاسخ دهید، مجددا بررسی کرده و حل کنید. اما اگر مبحثی را هنوز نخوانده‌اید و نتوانستید خود را به بودجه‌بندی آزمون برسانید، یک چک‌لیست تهیه کنید و نسبت به مطالعه و حل تست این مباحث اقدام کنید تا در آزمون‌های بعدی بتوانید به تستهای مطرح شده از این مباحث، پاسخ دهید.
- شک‌دار: شک داشتن به پاسخ یک تست، ۲ حالت دارد؛ یا شک به‌صورت ۵۰-۵۰ است یا به این صورت است که شما به تمامی گزینه‌ها شک دارید! این شک کردن بین ۴ گزینه، معمولا در دروس عمومی رخ می‌دهد؛ البته لازم به ذکر است که اگر شما احتمال درست بودن هر ۴ گزینه را یکسان بدانید، اسمش را نمی‌توان شک گذاشت، بلکه به معنای عدم تسلط شما در آن مبحث است.
علت پاسخهای غلط نیز نشأت‌گرفته از ۴ موضوع اساسی است:
- عدم تسلط و ضعف علمی: دانش‌آموز وقتی بر مبحثی تسلط نداشته باشد، دچار توهم یادگیری شده و با راه حل اشتباه و ناقصی که در ذهن دارد به حل تست می‌پردازد و به این نکته توجه نمی‌کند که طراح سوال در این زمینه با ذکاوت بیشتری عمل کرده و پاسخهای اشتباه و متداولی که دانش‌آموزان ممکن است به آن دچار شوند را نیز در گزینه‌ها قرار داده. بنابراین باید به این تست‌ها، توجه بیشتری داشت و نسبت به تکمیل فرایند یادگیری در آن مبحث اقدام کرد.
- عدم مطالعه: اساسی‌ترین پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود، این است که دانش‌آموز علی‌رغم اینکه یک مبحث را مطالعه نکرده، چرا به تست های آن مبحث پاسخ داده است؟
در جلسه کنکور، قرار نیست به تمامی سوالات پاسخ دهیم، بلکه قرار است به تعدادی سوال، پاسخ درست بدهیم. هر ۳ پاسخ غلط، یک پاسخ درست را حذف می‌کند، یعنی شما برای حل ۳ سوال، وقت صرف می‌کنید و انرژی‌تان بابت حل این سوالات کاسته می‌شود، ولی نه تنها کمکی به شما در افزایش درصدتان نمی‌کند، بلکه باعث حذف پاسخ های درست‌تان نیز می‌شود.
- بی‌دقتی: باید لیستی از بی‌دقتی های که در جلسهی آزمون و در حل سوالات دچارش می‌شویم تهیه کنیم و این لیست را قبل از هر آزمون بررسی کنیم تا هرجا با موارد مشابه آن‌ها در جلسهی آزمون مواجه شدیم به اصطلاح «شاخکامون تیز بشن» و دچار این بی‌دقتی‌ها نشویم، همچنین بهتر است این لیست را بصورت یکپارچه داشته باشیم و بعد از هر تحلیل آزمون، این لیست را آپدیت کنیم تا در نهایت یک لیست جامع از بی‌دقتی‌هایمان داشته باشیم تا روز قبل از کنکور با مرور آن‌ها، بتوانیم تعداد پاسخهای اشتباه به‌خاطر بی‌دقتی را به حداقل برسانیم. برای مثال به‌وفور دیده می‌شود که دانش‌آموز بجای اینکه عددی را به توان برساند، از ضرب کردن استفاده می‌کند که با توجه به فضای روانی آزمون و استرس دانش‌آموز و همچنین اهمیت حل سریع و رسیدن به پاسخ درست در کمترین زمان ممکن، احتمال ارتکاب به این نوع اشتباهات افزایش پیدا می‌کند. بنابراین دانش‌آموز باید علاوه بر اینکه اهتمام بیشتری بر حل سوالات زمان‌دار در منزل بورزد، نیاز است که روی مهارت های کنترل و مدیریت استرس نیز کار کند و این مهارت‌ها را در خود تقویت کند.
- ضعف محاسباتی: این موضوع اکثرا در دروس اختصاصی پیش می‌آید که دانش‌آموز وابستگی به حل سوالات محاسباتی با ماشین‌حساب دارد و در طول دوران تحصیل هم مانعی برای استفاده از ماشین‌حساب برای او وجود ندارد، اما این دانش‌آموز در جلسه کنکور می‌بایست تمامی محاسبات را به‌صورت دستی انجام دهد و حق استفاده از ماشین‌حساب را ندارد و اگر از قبل، خود را برای چنین قضیه ای آماده نکرده باشد، باعث می‌شود اضطرابش در جلسه آزمون تشدید شود.
از تحلیل تستهای درست غافل نشوید!
گاهی اوقات با این قضیه روبرو می‌شویم که یک سوال را حل کرده‌ایم و پاسخمان نیز درست از آب درآمده است، اما از روش درستی به پاسخ نرسیده‌ایم و یا ممکن است که از روش درستی به پاسخ رسیده باشیم، اما در پاسخنامه روش سهل‌الوصول‌تری نوشته شده باشد که به ما کمک کند تا بتوانیم در مدت زمان کوتاه‌تری به جواب درست برسیم. پس استفاده از این نکته می‌تواند به بهبود عملکردمان در آزمون‌های بعدی کمک شایانی کند.
بعد از یافتن اشتباهات خود، برای رفع آن‌ها برنامه ریزی کنید
به‌طور مثال برای رفع ضعف مشکلات محاسباتی خود روزانه ۵ تست ریاضی در برنامه‌تان قرار دهید و یا برای افزایش مهارت در حل تستهای قرابت معنایی که پرسوال‌ترین مبحث در درس ادبیات و زبان فارسی است، بهتر است هرشب حداقل ۵ تست قرابت معنایی حل کنید و با تحلیل کامل این ۵ تست که هر تست شامل ۴ گزینه می‌باشد، می‌توانید هر شب با ۲۰ بیت جدید آشنا شوید و این ابیات را به دایره ادبیاتی ذهن خود اضافه کنید و با یک حساب سرانگشتی، اگر این روند را در طول یک ماه حفظ کنید، در پایان ماه با اندوخته ای از ابیات ادبیات فارسی که شامل ۶۰۰ بیت می‌شود، مواجه خواهیم شد.