دانش‌آموزانی که وارد پایه‌ی هفتم می‌شوند، باید سبک درس خواندن خود را با دوره‌ی اول متوسطه هم‌تراز نمایند. به صورت کلی حجم دروس در دروه‌ی اول متوسطه نسبت به دوره‌ی دبستان بسیار بیشتر است و درس‌ها نیز خودشان شکل جدی‌تری به خود می‌گیرند. از این رو نیاز دنش‌آموزان به کتب کمک درسی نیز در دوره‌ی اول متوسطه نسبت به دوره‌ی ابتدایی تشدید می‌گردد. درس عربی یکی از دروسی است که دانشآموزان اولین بار به صورت رسمی در پایه‌ی هفتم با آن رو به رو می‌شوند. این درس در کنار درس زبان انگلیسی دو زبان خارجی تدریس شده در مدارس سطح کشور هستند. یادگیری درس عربی از این جهت بسیار مهم است که نه تنها خود به تنهایی یک درس مجزا و کامل محسوب می‌شود، بلکه به صورت غیر مستقیم در یادگیری درس دین و زندگی که از دروس عمومی مهم موجود در کنکور است، نیز تأثیر می‌گذارد.
زبان عربی قواعد نسبت پیچیده‌ای دارد اما اگر دانشآموزان بتوانند از همان پایه‌ی هفتم این قواعد را به خوبی یاد بگیرند و تمرین کنند، می‌توانند گام به گام با عربی هر پایه جلو رفته و این درس خود را تقویت نمایند. به جز قواعد، دنش‌آموزان باید برای درس عربی لغات مختلفی را نیز یاد بگیرند. از آن جا که یادگیری لغت در یک زبان جدید ماهیتی بسیار حفظی دارد، بهترین روش یادگیری لغات نیز تمرین و تکرار فراوان است. کتب درسی عربی برای هر درس تمارین بسیار خوبی ارائه کرده‌اند اما این تمارین عموماً برای کسب تسلط صد درصدی بر مباحث کافی نیستند و کتب کمک اموزشی متنوعی در بازار موجود است که قادرند کاستی کتب درسی را برای دانش‌اموزان جبران نمایند. امروزه دانشآموزان و معلمان با طیف وسیعی از کتب کمک آموزشی برای تمامی دروس همه‌ی پایه‌ها، از اول ابتدایی تا دوازدهم دوره‌ی دوم متوسطه، رو به رو هستند و انتخاب بهترین کتاب همیشه کار آسانی نیست. ما در راستای ساده کردن این فرایند ۴ مورد از محبوب‌ترین و بهترین کتب کمک آموزشی درس عربی پایه هفتم را در این متن معرفی نموده و با هم مقایسه کرده‌ایم تا دانشآموزان و یا دبیران راحت‌تر بتوانند کتاب مناسب برای خود و یا دانش‌آموزانشان را انتخاب نمایند. کتاب‌های معرفی شده در این متن عبارت‌اند از:
- ویرایش جدید کتاب عربی هفتم از مجموعه کتاب‌های پرسمان انتشارات بین‌المللی گاج
- کتاب مجموعه سؤال‌های امتحانی عربی ۷ دوره‌ی اول متوسطه از انتشارات اسفندیار
- کتاب مجموعه طبقه‌بندی شده‌ی عربی هفتم (دوره‌ی اول متوسطه) از انتشارات کانون فرهنگی آموزش قلم چی
- کتاب عربی هفتم دوره‌ی اول متوسطه از انتشارات بات زیرمجموعه‌ی انتشارات بنی هاشم خامنه
بررسی محتوا، ساختار و ویژگی‌های کلی بهترین منابع عربی هفتم
محتوای این ۴ کتاب به صورت دو به دو شبیه هم است. شرح این محتواها به صورت زیر است:
- کتاب قلم چی: این کتاب شامل درسنامه‌های مختصر و مفید، بانک تست کامل و پاسخنامه‌ی تشریحی می‌شود.
- کتاب اسفندیار: این کتاب شامل نمونه سؤالات امتحانی نوبت اول و دوم و همچنین درسنامه‌های مختصر و مفید در فرمت فلش کارت می‌شود.
- کتاب گاج: این کتاب شامل درسنامه‌های مفصل، تمارین تشریحی متنوع، پرسش‌های چهار گزینه‌ای و پاسخ تمارین و تست‌ها می‌شود.
- کتاب بات: این کتاب شامل خلاصه قواعد دروس و نمونه امتحانات نوبت اول و دوم درس عربی به همراه پاسخ می‌شود.
مشخصاً هدف آموزشی دو کتاب بات و اسفندیار تنها کسب نمره‌ی بیست در امتحانات پایان نوبت اول و دوم است. به همین دلیل محتوای اصلی این دو کتاب شامل نمونه امتحانات دی ماه و خرداد ماه درس عربی می‌شود. در مقابل، کتاب گاج سعی کرده است یک منبع آموزش و تمرین کامل و جامع برای درس عربی هفتم ارائه کند. کتاب قلم چی نیز به طور خاص بر روی پرسش‌های چهار گزینه‌ای تأکید شده است.
ساختار دو کتاب اسفندیار و بات به صورت کلی مشابه است. تفاوت ساختاری این دو کتاب در ترتیب ارائه‌ی مطالب است. در کتاب بات ابتدا درسنامه‌های کل کتاب درسی عربی هفتم ارائه شده و سپس نمونه امتحانات پشت هم قرار گرفته‌اند. پاسخ سؤالات امتحانات نیز در انتهای کتاب قرار گرفته است. این در حالی است که کتاب اسفندیار با نمونه امتحانات آغاز می‌گردد. در این کتاب پاسخنامه‌ی تشریحی سؤالات امتحانات پس از سؤالات آخرین امتحان ارائه شده و درسنامه‌ها نیز بخش انتهایی کتاب را تشکیل می‌دهند.
ساختار دو کتاب گاج و قلم چی نیز بیشتر در ترتیب ارائه‌ی محتوای هر درس متفاوت است. در کتاب گاج ابتدا برای هر درس درسنامه‌ی مفصلی شامل پاسخ تمارین کتاب درسی ارائه شده است. در ادامه تمارین تشریحی و سپس تست‌های هر درس مطرح شده و پاسخ تشریحی آن‌ها نیز در انتهای بخش مربوط به آن درس قرار داده شده است. کتاب قلم چی نیز ابتدا درسنامه‌های نسبتاً خلاصه‌ی هر درس و سپس تست‌های درس را ارائه کرده است. تفاوت ساختاری این کتاب با کتاب گاج آن است که پاسخنامه‌ی تشریحی تمامی سؤالات کتاب قلم چی در انتهای این کتاب قرار داده شده است. دیگر اطلاعات مفید مربوط به این ۴ کتاب نیز در جدول زیر آمده است:
| انتشارات | مؤلفان | تعداد صفحه | ترکیب رنگ به کار برده شده در کتاب |
| اسفندیار | – | ۴۰ | نارنجی و خاکستری در کنار رنگ مشکی متون |
| بات | مهر اعظم شاه‌کرم | ۴۷ | صورتی در کنار رنگ مشکی متون |
| قلم چی | هیأت مؤلفان کانون | ۱۷۲ | آبی و خاکستری در کنار رنگ مشکی متون |
| گاج | لیلا علی‌نژاد و منیژه خسروی | ۱۰۴ | رنگ‌های بسیار متنوع (چاپ تمام رنگی) |
جدول زیر نیز خلاصه‌ای از محتوای این ۴ کتاب را نشان می‌دهد:
بررسی و مقایسه‌ی درسنامه‌های بهترین منابع عربی هفتم
همان طور که در بخش قبل دیدیم، هر ۴ کتاب مورد بحث دارای درسنامه هستند؛ اما درسنامه‌های ارائه شده در این ۴ کتاب ویژگی‌های بسیار متفاوتی دارند. در این بخش ویژگی‌های درسنامه‌های تک تک این کتاب‌ها را نام می‌بریم تا انتخاب کتاب دارای درسنامه‌ی مناسب با توجه به هدف آموزشی شما ساد‌ه‌تر شود.
ویژگی‌های درسنامه‌ی کتاب اسفندیار:
- مناسب برای جمع‌بندی و مرور سریع مطالب
- ارائه‌ی تمامی کلمات مترادف، متضاد و جمع‌های مکسر هر کدام از ترم‌های اول و دوم در سه جدول مجزا در ضمیمه
- آموزش نکات قواعد عربی
- عدم شمول لغات دروس و نکات ترجمه‌ای
- ارائه‌ی درسنامه‌ها در قالب فلش کارت (دانشآموزان می‌توانند با قیچی این درسنامه‌ها را بریده و به صورت فلش کارت استفاده نمایند.)
- ارائه‌ی مثال‌های آموزشی
- ذکر نکات به صورت مشخص
- ارائه‌ی درسنامه‌های کل کتاب درسی به صورت یکجا و دسته‌بندی نکات به صورت درس به درس
ویژگی‌های درسنامه‌ی کتاب بات:
- مناسب برای جمع‌بندی و مرور سریع مطالب
- آموزش نکات قواعد عربی
- عدم شمول لغات دروس و نکات ترجمه‌ای
- ارائه‌ی درسنامه‌های کل کتاب درسی به صورت یکجا و دسته‌بندی نکات به صورت درس به درس
- ارائه‌ی مثال‌های آموزشی
- ذکر نکات مهم در کادرهای رنگی
- استفاده‌ی فراوان از جداول متنوع
ویژگی‌های درسنامه‌ی کتاب قلم چی:
- مختصر و مفید
- ذکر کلیدواژه‌های هر درس
- استفاده از جداول و نمودارهای درختی متنوع برای انسجام بیشتر مطالب
- بیان کات مهم به صورت مشخص
- ارائه‌ی مثال‌های آموزشی
ویژگی‌های درسنامه‌ی کتاب گاج:
- کامل و مفصل بودن
- توضیح کامل قواعد هر درس
- ترجمه‌ی روان و کلمه به کلمه‌ی متن هر درس
- ارائه‌ی پاسخ تمارین کتاب درسی
- استفاده از نمودارهای درختی و جداول متنوع
- ذکر نکات مهم به صورت مشخص
- ارائه‌ی مثال‌های آموزشی متنوع
بررسی و مقایسه‌ی تمارین و تست‌های بهترین منابع عربی هفتم
در کتاب بات دو نمونه امتحان دی ماه ارائه شده است. این امتحانات در سال‌های ۹۸ و ۹۹ در دبیرستان مکتب الزهرا (س) برگزار شده‌اند. در این کتاب همچنین ۸ نمونه امتحان خرداد ماه نیز ارائه شده است. این امتحانات نیز از میان امتحانات خرداد ماه سال‌های ۹۳ تا ۱۴۰۰ مدارس مکتب الزهرا (س)، نمونه دولتی شهید حشمتی و یاس نبی (س) انتخاب شده‌اند. دقت کنید که سؤالات این امتحانات بعضاً در راستای تطابق یافتن با نظام جدید آموزشی تغییر کرده‌اند. در کتاب اسفندیار مجموعاً ۱۴ آزمون ارائه شده است. ۴ مورد از این نمونه امتحانات مربوط به پایان نوبت اول و ۱۰ مورد باقی مربوط به پایان نوبت دوم هستند.
در دو کتاب گاج و قلم چی نمونه امتحان ارائه نشده است. کتاب گاج در هر درس تعدادی تمرین تشریحی و تست ارائه کرده است. کتاب قلم چی ولی هیچ تمرین تشریحی ارائه ننموده است. لازم به ذکر است که تعداد تست‌های ارائه شده در کتاب قلم چی از تعداد تست‌های کتاب گاج خیلی بیشتر است ولی خب تمرین تشریحی ندارد. تست‌های هر مبحث در کتاب قلم چی به چهار دسته‌ی لغت، ترجمه، مفهوم و قواعد دسته‌بندی شده است. در ضمن در این کتاب برای هر تست شماره‌ی صفحه‌ی مربوط به آن تست از کتاب درسی نوشته شده است. جدول زیر تعداد تمارین و تست‌های این دو کتاب را مقایسه کرده است. دقت کنید که کتاب قلم چی بررسی شده در این متن چاپ سال ۹۸ بوده و کتاب گاج بررسی شده ویرایش جدید (سال ۱۴۰۰) است. به همین دلیل کتاب گاج دارای ۱۰ فصل است و کتاب قلم چی ۱۲ فصل دارد.
بررسی و مقایسه‌ی پاسخنامه‌ی تشریحی بهترین منابع عربی هفتم
پاسخنامه‌ی تشریحی ارائه شده در این ۴ کتاب همگی کامل هستند. دو کتاب بات و اسفندیار کلید امتحانات را در پاسنامه‌ی تشریحی ارائه نموده‌اند. پاسخ‌های تمارین تشریحی کتاب گاج نیز به همین سبک است چرا که این تمارین نیز خود نمونه سؤالات امتحانی هستند. در کتاب گاج برای سؤالات تستی تنها ترجمه‌ی گزینه‌ها و صورت سؤال نوشته شده است. کتاب قلم چی برای تست‌هایش پاسخنامه‌ی نسبتاً کامل‌تری ارائه نموده است.
جمع‌بندی و کلام آخر
انتخاب کتاب کمک آموزشی مناسب همیشه دغدغه‌ی دانشآموزان همه‌ی پایه‌ها برای تمامی دروس است. درس عربی یک درس عمومی است که اولین بار دانشآموزان در پایه‌ی هفتم با آن مواجه می‌شوند. در این متن ۴ مورد از بهترین منابع کمک اموزشی درس عربی پایه‌ی هفتم معرفی و بررسی شده است. بسیاری از دانشآموزان می‌توانند این درس را به خوبی سر کلاس عربی مدرسه‌ی خود و به کمک دبیر خود کامل یاد بگیرند. این دسته از دانشآموزان د طول سال تخصیلی نیازی به کتاب کمک آموزشی خاصی ندارند؛ اما می‌خواهند در ایام امتحانات تعدادی نمونه امتحان استاندارد در اختیار داشته باشند. دو کتاب مجموعه سؤال‌های امتحانی عربی ۷ دوره‌ی اول متوسطه از انتشارات اسفندیار و عربی هفتم دوره‌ی اول متوسطه از انتشارات بات زیرمجموعه‌ی انتشارات بنی هاشم خامنه مناسب این دسته از دانشآموزان هستند. این دو کتاب مجموعه‌ای از امتحانات پایان نوبت اول و دوم را به همراه پاسخ کامل سؤالات ارائه کرده‌اند. در ضمن در هر دوی این کتاب‌ها قواعد درس عربی هفتم جمع‌بند شده و در درسنامه‌های خلاصه و مناسب برای مرور سریع، ارائه گشته است. دقت کنید که کتاب اسفندیار ۱۴ آزمون و کتاب بات ۱۰ آزمون ارائه نموده است. در مقابل دنش‌آموزان مذکور دانش‌آموزانی هستند که به یک کتاب کمک آموزشی ماسب برای طول سال تحصیلی خود نیازمندند. این دسته از دانشآموزان می‌توانند از کتب مجموعه طبقه‌بندی شده‌ی عربی هفتم (دوره‌ی اول متوسطه) از انتشارات کانون فرهنگی آموزش قلم چی و عربی هفتم از مجموعه کتاب‌های پرسمان انتشارات بین‌المللی گاج استفاده نمایند. کتاب گاج شامل درسنامه‌های مفصل، پاسخ تمارین کتاب درسی، تمارین تشریحی متنوع و استاندارد و تست‌های بسیار محدود به همراه پاسخنامه‌ی کامل است و کتاب قلم چی شامل درسنامه‌های مختصر و مفید، بانک تست کامل و پاسخنامه‌ی تشریحی مفصل است. پس اگر فقط به دنبال حل تست هستید، کتاب قلم چی مناسب شماست اما اگر می‌خواهید یک کتاب آموزش وتمرین کامل داشته باشید، کتاب گاج انتخاب مناسب‌تری است.