معرفی رشته‌ی مهندسی نفت + گرایش‌ها

در این متن می‌خواهیم رشته‌ی مهندسی نفت را معرفی کنیم. این رشته جزء رشته‌های دانشگاهی پرطرفدار بین دانش‌آموزان رشته‌ی ریاضی و فیزیک نیست و به همین دلیل است که رقابت کمتری برای قبولی در این رشته وجود دارد. این در حالی است که اتفاقاً مشاغل مربوط به رشته‌ی مهندسی نفت برای برخی افراد بسیار مناسب بوده و در واقع این رشته برای برخی دانش‌آموزان ایده‌آل است. همان طور که می‌دانید منابع نفت و گاز بزرگی در ایران وجود دارد و به همین دلیل نیز نیاز ما به مهندسین نفت قابل توجه است. دانشجویان رشته‌ی مهندسی نفت در خصوص مباحثی همچون پالایش و فرایندهای شیمیایی تبدیل نفت خام، گاز طبیعی و گاز به انواع سوخت‌ها، روغن‌های روان‌کننده و مواد اولیه پتروشیمی آموزش می‌بینند. در ادامه‌ی این متن سعی شده است هر آن چه دانش‌آموزان باید قبل از انتخاب رشته‌ی مهندسی نفت به عنوان رشته‌ی دانشگاهی خود در مورد این رشته بدانند، توضیح داده شده است با این امید که دانش‌آموزان بتوانند انتخاب هوشمندانه‌تری داشته باشند.

تاریخچه‌ی رشته‌ی مهندسی نفت

پیشینه‌ی علم مهندسی نفت به دهه‌ی ۱۹۸۰ برمی‌گردد. در این دهه برای اولین بار زمین‌شناسان در آمریکا به کار گرفته شدند تا از ورود آب‌های خارجی به مناطق نفت‌خیز جلوگیری شود. پیش از این فعالیت‌هایی در حوزه‌ی علم نفت انجام شده بود اما این عمل آمریکایی‌ها در دهه‌ی ۱۹۸۰ بود که راه را برای فعالیت‌های ساختارمند مهندسین نفت باز کرد. اولین مدرک تحصیلی مهندسی نفت در سال ۱۹۲۵ در ایالات متحده‌ی آمریکا داده شد و دانشگاه برکلی در کالیفرنیا از اولین دانشگاه‌هایی بود که آموزش در زمینه‌ی مهندسی نفت را آغاز نمود. امروزه رشته‌ی مهندسی نفت در بسیاری از دانشگاه‌های جهان ارائه می‌شود؛ البته نام این رشته در برخی دانشگاه‌ها مهندسی انرژی نام گذاشته شده است. در کشور ایران نیز رشته‌ی مهندسی نفت اهمیت بالای دارد چرا که کشور ما نیز بسیار نفت‌خیز است.

ویژگی‌های لازم برای موفقیت در رشته‌ی مهندسی نفت

همان طور که می‌دانید برای موفقیت در هر رشته و شغلی باید مهارت‌های سخت مرتبط و مهارت‌های نرم مشخصی را داشت. رشته‌ی مهندسی نفت نیز همین طور است. مهارت‌های سخت به مهارت‌های نرم‌افزاری و علم تخصصی رشته می‌گویند که با تحصیل دانشگاهی به دست می‌آید اما مهارت‌های نرم مهارت‌های شخصی هستند که در دانشگاه‌های ایران عمدتاً آموزش داده نمی‌شوند و افراد باید خودشان این مهارت‌ها را در خود تقویت کنند. مهم‌ترین نرم‌افزارهای رشته‌ی مهندسی نفت عبارت‌اند از:

• ECLIPSE
• STREAMSIM
• OLGA
• WellCat
• Pipesim
• Vista
• Geolog
• Flunent
• Hliburton Redbook
• PVTsim
• Drilling Office
• Pansystem

برخی مهارت‌های نرم لازم برای موفقیت در رشته‌ی مهندسی نفت نیز عبارت‌اند از:

• قوه‌ی تحلیل بالا
• ریاضیات قوی
• توانایی کار گروهی
• توانایی کار کردن در شرایط استرس‌زا
• سلامت جسمانی
• انگیزه و اشتیاق بالا
• مهارت ایجاد انگیزه در دیگران
• توانایی رهبری و مدیریتی بالا
• آگاهی نسبی از اطلاعات مربوط به تجارت
• انعطاف‌پذیری
• توانایی کار در محیط با شرایط سخت فیزیکی
• توانایی کار در محیط‌های دورافتاده
• توانایی حل مسئله
• توانایی کار با کامپیوتر

معرفی دروس‌ دانشگاهی و گرایش‌های رشته‌ی مهندسی نفت در مقطع کارشناسی

دوره‌ی کارشناسی رشته‌ی مهندسی نفت مشابه سایر رشته‌ها عموماً ۴ ساله و حد اکثر ۶ ساله است. دانشجویان باید در این مدت زمان ۱۴۰ واحد درسی مشخص شده را با نمره‌ی قبولی بگذرانند. جدول زیر جزئیات بیشتری از دروس رشته‌ی مهندسی نفت در مقطع کارشناسی به ما نشان داده است:

دروس عمومی رشته‌ی مهندسی نفت شامل دروس زبان عمومی، ادبیات فارسی، تربیت بدنی ۱ و ۲، مبانی نظری اسلام، انقلاب اسلامی، تاریخ تمدن اسلام، اخلاق اسلامی و اشنایی با منابع اسلامی می‌شود.

دروس پایه دروسی هستند که دانشجویان باید در ترم‌های اولیه بگذرانند تا زیربنای علمی لازم برای درس‌های تخصصی رشته‌ی خود را کسب کنند. این دروس برای رشته‌ی مهندسی نفت عبارت‌اند از ریاضی عمومی ۱ و ۲، فیزیک ۱ و ۲، معادلات دیفرانسیل، ریاضیات مهندسی، نفت، کامپیوتر و کاربرد آن در مهندسی، آزمایشگاه فیزیک ۱ و ۲، شیمی عمومی ۱ و ۲، شیمی آلی و آزمایشگاه، زمین‌شناسی عمومی و آزمایشگاه شیمی عمومی.

دروس اصلی دروس تخصصی مشترک بین تمامی گرایش‌های رشته‌ی مهندسی نفت هستند. این دروس در جدول زیر نشان داده شده‌اند:

دروس تخصصی اجباری و اختیاری بنا بر گرایش دانشجویان تغییر می‌کند. در مقطع کارشناسی برای رشته‌ی مهندسی نفت ۴ گرایش اکتشاف نفت، بهره‌برداری از منابع نفت، حفاری و استخراج نفت و مخازن هیدرو کربوری ارائه می‌شود. جدول زیر دروس تخصصی هر کدام از گرایش‌های رشته‌ی مهندسی نفت در مقطع کارشناسی را نشان داده است:

گرایش‌های رشته‌ی مهندسی نفت در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری

در حال حاضر امکان ادامه‌ی تحصیل در رشته‌ی مهندسی نفت در مقازع کارشناسی ارشد و دکتری در بسیاری از دانشگاه‌های ایران وجود دارد. دانشجویان کارشناسی ارشد باید در ابتدای تحصیل خود یکی از پنج گرایش اکتشاف، حفاری، بهره‌برداری، مخازن هیدروکربوری و تجهیزات نفت را انتخاب کنند. رشته‌ی مهندسی نفت در مقطع دکتری نیز دارای ۴ گرایش مخازن، بهره‌برداری، حفاری و اکتشاف نفت است.

آینده‌ی دانش‌آموختگان رشته‌ی مهندسی نفت

بازار کار و درآمد رشته‌ی مهندسی نفت خوب است مخصوصاً اگر با کار کردن در شرایط نسبتاً دشوار مشکلی نداشته باشید. منظور از شرایط دشوار، کار کردن در محل‌هایی به دور از خانواده است، چرا که حتماً می‌دانید که مهندسین نفت عموماً در محل‌هایی مشغول به کار می‌شوند که نفت‌خیز است. مهندسین نفت همچنین می‌توانند با حقوق و مزایای خوب جذب وزارت نفت، صنایع شیمیایی و گاز گردند. میزان درآمد نیز تا حد زیادی به میزان مهارت و تخصص افراد بستگی دارد. جدول زیر صنایعی که مهندسین نفت می‌توانند در آن‌ها مشغول به کار شوند، را نشان داده است:

از آن جا که رشته‌ی مهندسی نفت به جز ایران در بسیاری کشورهای دیگر نیز بازار کار خوبی دارد، امکان مهاجرت کاری یا تحصیلی نیر برای دانشجویان و دانش‌آموختگان این رشته وجود دارد. ولی باید در نظر داشته باشید که برای مهاجرت کاری و یا تحصیلی باید رزومه‌ی کاری یا تحصیلی قوی داشته و تسلط بالایی بر زبان کشور مقصد نیز داشته باشید.