یوستین گوردر نویسنده نروژی و استاد دانشگاه اسلو که توانست با کتاب‌های خود غوغایی در ادبیات و فلسفه برپا کند. علاوه بر کتاب راز فال ورق او آثار بسیاری از جمله دنیای سوفی، مرد داستان فروش، قصری در پیرنه و… را منتشر کرده که شهرت جهانی او را به دنبال داشته است.
یوستین گوردر نویسنده کتاب
یوستین گوردر در ۸ آگوست سال ۱۹۵۲ در اسلو متولد شد. او استاد فلسفه دانشگاه اسلو است ولی در سطح جهان به عنوان یکی از معروف‌ترین نویسنده‌های ادبیات داستانی و رمان‌های فلسفی شناخته میشود. وی در حال حاضر با همسر و دو فرزندش در اسلو، پایتخت نروژ زندگی میکند. گردر توانسته طی بیست سال گذشته جوایز متعددی را به دست آورد که معروف‌ترین آن جایزه ادبیات نسل جوان آلمان در سال ۱۹۹۴ بود.
شهرت یوستین گردر با رمان فلسفی دنیای سوفی شروع شد. او در کتاب راز فال ورق توانست با ادبیاتی روان و دلپسند سرگذشت تاریخ فلسفه غرب را برای خواننده روایت کند. اما محبوبیت وی با کتاب راز فال ورق به اوج رسید و با دیگر آثار او ادامه پیدا کرد.
درباره کتابراز فال ورق
راز فال ورق در سال ۱۹۹۰ منتشر شد. این کتاب زیبا و خواندنی از زبان پسر بچه ای روایت میشود که هانس توماس نام دارد و به همراه پدرش سفری را در اروپا آغاز کرده است. او علاقه بسیاری به بحث و گفت و گو دارد. هوش و درایت هانس توماس و رابطه دوستانه ای که با پدرش دارد در تمام داستان نمایان است. وی در سفری که آغاز کرده به دنبال مادرش می‌رود که سالها پیش خانواده اش را‌ترک کرده است.
درون مایه داستان فانتزی و البته با رنگ و بوی فلسفی است. یوستین گوردر توانسته مفاهمیم بسیار مهمی چون لزوم ارتباط انسان‌ها با یکدیگر، ماهیت وجود انسان، لزوم جست و جوی حقیقت را از زبان هانس توماس در دل داستان بیان کند.
سبک داستانی کتاب
اما تنها شخصیت معروف این اثر هانس توماس نیست. علاوه بر پدر او که با ماشین فیات سفر را آغاز کرده، شخصیتی به نام ژوکر نیز در داستان نقش پررنگی دارد. ژوکر هر از چند گاهی بر سر راه هانس توماس ظاهر شده و بیش از هرچیز کلاه و لباس‌های رنگی او جلب توجه میکند. از سوی دیگر شخصیت پدر علاقه بسیاری به جمع آوری کارت‌های ژوکر دارد. خوانندۀ تیزبین در ابتدای داستان با این تشابهات متوجه خواهد شد که طی رمان راز فال ورق قطعا ژوکر انتقال دهنده مفهومی مهم بوده و نقشی اساسی خواهد داشت.
کتاب راز فال ورق اثری پست مدرن است که زندگی انسان‌ها را به کارت‌های ورق به زیبایی تمام تشبیه کرده است. هانس توماس در میانه داستان به صورت اتفاقی شروع به خواندن روایتی میکند که در دنیای ۵۲ کارت ورق میگذرد. از همین فصل کتاب است که مفاهیم فلسفی مد نظر نویسنده در قالب شخصیت‌های مختلفی چون آس دل و دیگر کارت‌های ورق به خواننده منتقل میشود.
لایه‌های رمان راز فال ورق
کتاب راز فال ورق رمانی لایه لایه با دو داستان موازی است. داستان دنیای کارت‌های ورق همان داستان فلسفی است که توسط هانس توماس خوانده میشود. یوستین گردر به خوبی توانسته در دل روایتی معمایی اندیشه فیلسوفانی چون سقراط، افلاطون و نیچه را به خواننده منتقل کند.
از سوی دیگر کتاب راز فال ورق مملو از نماد و سمبل است. نماد هایی چون نوشابه خوش طعم، ۵۲ کارت ورق، آس دل، نانوا و ژوکری که خودش را گاه به گاه نشان میدهد همه نشان از ماهیت وجودی انسان، هدف او از زندگی و انتهای زندگی انسان هاست. میتوان یوستین گردر را نویسنده ای باهوش دانست که اصلی‌ترین مفاهیم فلسفه غرب را به خوبی در دل داستان نهادینه کرده است. او که سالها در دانشگاه اسلو فلسفه تدریس کرد در لایه‌های داستانی این رمان مسائل عمیق فلسفی را دلچسب و قابل فهم برای خواننده روایت کرده است.
نقد کتاب
کتاب راز فال ورق با بیان دلنشین و روایت گونه از اندیشه‌های فیلسوفانی چون نیچه، سقراط و افلاطون بسیار موفق عمل کرده است. اگرچه بسیاری کتاب دنیای سوفی را شاهکار این نویسنده نروژی میدانند اما یوستین گردر خود اذعان دارد او در دنیای سوفی تنها به تدریس تاریخ فلسفه پرداخته است. شاهکار واقعی در رمان راز فال ورق رخ داده است. نویسنده مفاهیم فلسفه را به ظرافت هرچه بیشتر در دل داستان گنجانده و خواننده نیز ناخودآگاه این مفاهیم را گذر خواهد یافت. البته خواننده تیزبین به این لایه‌های عمیق‌تر و آموزش‌های فلسفی کتاب نیز توجه خواهد کرد.
روایت داستان اگرچه شیرین و لطیف است اما بنیادی‌ترین مفاهیم ماهیت و فلسفه وجودی انسان را پاسخ داده و به خلقت او در جهان تلنگر زده است. در بخشی از داستان گردر می‌نویسد:
” گفت: بسیار خوب، اگر خدایی ما را آفریده باشد، پس باید ما را چیزی مصنوعی بداند. ما حرف می‌زنیم، بحث می‌کنیم، می‌جنگیم، یکدیگر را‌ترک می‌کنیم و می‌میریم. می‌بینی؟ ما چنان هوشمندیم که بمب‌های اتمی می‌سازیم و موشک به ماه می‌فرستیم اما هیچ یک نمی‌پرسیم از کجا می‌آییم. ما فقط در اینجا هستیم، هر یک در یک مکانی جاگیری کرده ایم و به همین دلیل است که خداوند به ما می‌خندد؟
به این‌ترتیب، نویسنده نروژی توانسته در لایه‌های مختلف کتاب با روایت‌های این چنینی نه تنها مفاهیم مد نظرش را انتقال داده بلکه تلنگری به ناخودآگاه خوانندگان زده و توجه آنها را به مفاهیم اصلی فلسفه جلب کند.
در انتها، باید کتاب راز فال ورق را نه تنها یکی از بهترین آثار یوستین گردر بلکه یکی از قوی‌ترین رمان‌های فلسفی جهان دانست. رمانی که به سادگی نگاهی جدید به فلسفه انداخته و خواننده را مشتاق ادامه داستان کرده است. کاراکترها به خوبی شخصیت پردازی شده و هرکدام نگاهی نو را به خواننده منتقل میکنند. داستان به خوبی روایت شده و هیچ گونه ضعف داستانی ندارد، علاوه بر این توانسته اندیشه فیلسوفان بزرگی چون نیچه یا سقراط را به خواننده منتقل کند. تصویر پردازی‌های رمان بی نقص است و با زبانی شیوا داستان را روایت میکند که در نهایت به نگارش کتابی منجر شده که به اندازه نام یوستین گردر سنگین و گیرا است.