درس ریاضی برای رشته‌های تجربی و به‌ویژه ریاضی، همواره دانش‌آموزان را با چالش‌هایی روبه‌رو می‌کند. از دیگر دغدغه‌های دانش‌آموزان در سال کنکور، جمع‌بندی در دو تا سه ماه مانده به کنکور و منابع مناسب برای آن است. از این رو گروه کمک درسی کتابچی گفت‌وگوی زنده‌ای را در «لایو اپلیکیشن اینستاگرام» در تاریخ ۲۸ فروردین ۱۴۰۰ با آقای علی منصف‌شکری ترتیب داد که با یک تیر دو نشان بزنیم. دو نشان از این بابت که آقای منصف‌شکری هم نویسنده‌ی کتاب‌های «هندسه جامع میکرو گاج»، «آمار و احتمال و ریاضیات گسسته میکرو گاج»، «هندسه دوازدهم میکرو گاج»، «تیپ بندی ریاضیات تجربی مینی میکرو گاج» و… هستند. و هم مدیر تالیف سری کتاب‌های «دور دنیا در نیم‌ساعت گاج» هستند. بنابراین در این گفت‌وگوی زنده هم برای ریاضی صحبت‌هایی را داشتیم و هم درباره‌ی جمع‌بندی و منابع آن. در این مصاحبه سوالاتی از استاد منصف‌شکری پرسیده شد که پاسخهای ایشان برای شما دانش‌آموزان بسیار مفید خواهد بود. پس با ما همراه باشید.
سوابق کاری استاد منصف‌شکری
در ابتدای صحبت‌ها از استاد منصف‌شکری خواستیم یک معرفی کلی از خود داشته باشند.
در ابتدا حدوداً ۲۰ سال مشغول به تدریس بودم. همزمان با تدریس با نشرهای مختلفی که آن زمان فعال بودند همکاری داشتم و تقریباً ۱۵ جلد کتاب با همکاری این ناشران تالیف کردیم. از جمله‌ی این ناشران می‌توان به ایران زمین، ۱۰ استاد، مبتکران، آیندگان و … اشاره کرد. سرانجام در سال ۱۳۸۲ با گاج همکاری خود را آغاز نمودم. البته همزمان با گاج چند کتاب نیز برای انتشارات خیلی سبز و اندیشه فائق نوشتم. اما همکاری اصلی من با گاج بود و همچنان ادامه دارد.
کتاب‌های دور دنیا در نیم‌ساعت گاج و تفاوت آن با خط ویژه
با توجه به اینکه آقای منصف‌شکری، مدیر تالیف کتاب‌های دور دنیا در نیم ساعت انتشارات گاج هستند، درباره‌ی ویژگی‌های این کتاب‌ها و ایده‌ی تالیف آن پرسیدیم، که اینگونه پاسخ دادند:
معمولاً هرسال، زمانی که به اردیبهشت ماه می‌‌رسیم، سردرگمی‌هایی برای دانش‌آموزان به ویژه کنکوری‌ها پیش می‌آید و به شدت خسته می‌شوند و اصطلاحاً می‌برند. همچنین توهم فراموشی دارند و از ما راه‌حل میخواهند. ما بعد از کمی بررسی به این نتیجه رسیدیم که مجموعه کتابی در بازار وجود ندارد که با حجم کم، استاندارد باشد و دسته‌بندی مناسبی از تست‌های کنکور و همچنین دارای تست‌های پرمغز باشد. البته کتاب‌های در این زمینه وجود دارند که جمع‌بندی نام گرفته‌اند اما حجم زیادی دارند و بیشتر در طول سال کاربرد دارند.
در ادامه مثال خط ویژه را برای ایشان آوردیم که برای جمع‌بندی هستند ولی حجم زیادی دارند. در این زمینه یادآور شدند خط ویژه گاج هم از کارهای خود ایشان بوده و توضیحاتی در این باره ارائه دادند که به شرح زیر است:
خط ویژه‌ای که اکنون در بازار وجود دارد، با کتاب‌های خط ویژه‌ای که در ابتدا تالیف شد و به چاپ رسید تفاوت دارد. اوایل دهه‌ی ۹۰ آقای جوکار از من خواستند که یک جمع‌بندی برای انتهای کتاب‌های میکرو بنویسم. شب عید شروع به نوشتن این مطالب کردم و در سه روز اول گسسته، و در چهار روز بعد هندسه که هر دو برای نظام قدیم و بسیار مختصر و مفید بودند، را به پایان رساندم. سرعت نوشتن من بسیار بالا است. (با خنده) من تندترین نویسنده‌ی کره‌ی خاکی هستم. بعد از اتمام این نوشته‌ها، با آقای جوکار تماس گرفتم و گفتم این دو مطلب خودشان هر کدام می‌توانند یک کتاب باشند. که با موافقت آقای جوکار روبه‌رو شدم و این شروعی بود بر وجود آمدن کتاب‌های خط ویژه. که کتاب‌های هندسه، هندسه پایه، گسسته و … نوشته‌ی من بودند. به مرور زمان کتاب‌های خط ویژه پرحجم‌تر شدند و از حالت جمع‌بندی خارج شدند. طی تدریسی که در این سال‌ها انجام دادم متوجه یک مشکل جدی در ساختار این کتاب شدم. و این مشکل، آوردن پاسخ هر تست بلافاصله بعد از آن تست و درسنامه‌های کوچک بین تست‌ها بود که خیلی به مذاق معلمان در تدریس با این کتاب خوش نمی‌آمد. در کلاس‌های جمع‌بندی ابتدا تست داده می‌شود سپس نکات مربوط به آن بیان می‌شود. این دقیقاً معکوس روشی است که در کلاس‌های طول سال انجام می‌شود. دانش‌آموزان نیز شب امتحان ابتدا سوالات را می‌خوانند سپس به دنبال پاسخهای آن می‌روند. که این سبک جمع‌بندی با کتاب‌های خط ویژه خیلی همخوانی نداشت.
در ادامه راجع‌به کتاب‌های دور دنیا در نیم‌ساعت افزودند:
در واقع تست‌هایی را که برای کتاب دور دنیا در نیم‌ساعت انتخاب کردیم، اصطلاحاً تست‌های شب امتحانی محسوب می‌شوند. البته شب امتحان برای کنکور به معنای دو ماه قبل از کنکور است و مانند شب قطبی است که حدود دو ماه طول می‌کشد. و این کتاب بر اساس مهندسی معکوس تست‌ها به وجود آمده است. کتاب‌های «دور دنیا در چهار ساعت»، کنکور به کنکور است و دانش‌آموز سوالات همه‌ی مباحث را یک‌جا می‌بیند. اما کتاب‌های دور دنیا در نیم‌ساعت مبحث به مبحث است. برای مثال در درس ادبیات، قرابت، آرایه، دستور زبان و… جدا هستند. در واقع از اواخر فروردین تا فرا رسیدن زمان مناسب استفاده از کتاب دور دنیا در چهار ساعت، یک خلا برای دانش‌آموزان وجود دارد، که این خلا را با کتاب‌های دور دنیا در نیم ساعت پر کردیم.
درسنامه‌ها و پاسخنامه‌ی کتاب‌های دور دنیا در نیم ساعت
در پاسخ به این سوال که «کتاب‌های دور دنیا در نیم‌ساعت، درسنامه دارند؟» اشاره کردند:
این کتاب‌ها بخشی به نام درسنامه ندارند. زیرا بچه‌ها کتاب و جزوات زیادی دارند و کلاس‌های آنلاین هم احتمالاً شرکت کرده‌اند. کتاب‌های طول سال نیز به اندازه کافی درسنامه دارند. اما پاسخنامه‌ها را طوری نوشتیم که نکات حل سوال در آن بیاید. مثلاً پاسخنامه را با کلمه‌ی «می‌دانیم… [نکات لازم]» شروع کرده و سپس پاسخ سوال را ارائه داده‌ایم. البته در کتاب دور دنیا در نیم‌ساعت ادبیات، بسته‌های کوچکی به عنوان درسنامه آورده شده زیرا در درس ادبیات ذهن دانش‌آموزان تا حدودی پراکنده است. در ضمن پاسخنامه این کتاب‌ها تمام رنگی است. و با استفاده از این رنگ‌ها دانش‌آموزان می‌توانند ارتباط معنایی اعداد و عبارات را پیدا کنند. دقیقاً مانند نوارهای رنگی که در بیمارستان با ادامه دادن خط قرمز مثلاً به بخش اورژانس می‌رسید. که این کار را یک صفحه‌آرا به تنهایی نمی‌تواند انجام دهد و خود مولفین نیز باید کنار صفحه‌آرا باشند.
آقای منصف‌شکری در پاسخ به این سوال که «کتاب‌های دور دنیا در نیم‌ساعت برای دانش‌آموزان پایه‌های دهم و یازدهم و نیز در طول سال تحصیلی برای دانش‌آموزان دوازدهم قابل استفاده هستند؟» فرمودند:
این کتاب‌ها طوری تالیف شده‌اند که در طول سال نیز قایل استفاده هستند. به‌ویژه کتاب‌های مسائل شیمی و زیست جانوری. البته چون هدف اصلی تالیف این کتاب‌ها جمع‌بندی است، برای جمع‌بندی مناسب‌تر خواهند بود.
چند توصیه برای دروس ریاضی از استاد منصف‌شکری
با توجه به این که استاد منصف‌شکری دبیر و نویسنده‌ی کتاب‌های هندسه و آمار و احتمال و ریاضیات گسسته میکرو گاج هستند که مشترکاتی نیز با ریاضی کنکور تجربی دارند. و خیلی از دانش‌آموزان اعتقاد دارند پاسخگویی به سوالات این دروس مخصوصاً هندسه دشوار است. از ایشان خواستیم اگر پیشنهادی برای دانش‌آموزان کنکوری دارند که در زمان باقیمانده تا کنکور بتوانند در این درس‌ها تا حد قبولی به تسلط برسند، ارائه دهند. که در پاسخ اینگونه شنیدیم:
دانش‌آموزان حق دارند. در این درس‌ها دانش‌آموزان هر چه هم که مطالعه کنند ممکن است با سوالی برخورد کنند که در پاسخگویی به آن مشکل داشته باشند. اقلیدس جمله‌ی معروفی در این باره دارد که می‌گوید: «هندسه هیچ راه شاهانه‌ای ندارند». هندسه نیاز به تمرین دارد. و بهتر است دانش‌آموز همه‌ی مطالب این دروس را تا حد نسبتاً خوبی با کتاب‌های دور دنیا در نیم‌ساعت مطالعه کند که حداقل بتواند سوالات ساده‌ی کنکور را جواب دهد و از سوالات سخت کنکور بگذرد. گذشتن از سوالات کنکور نوعی هنر محسوب می‌شود. که عدم توانایی در این مورد، برای خیلی از دانش‌آموزان مشکل‌ساز شده است.
در ادامه از ایشان راهکارهایی جهت مطالعه‌ی این دروس برای دانش‌آموزانی که دهم و یازدهم هستند و باید در کنکور‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ شرکت کنند، خواستیم. استاد در جواب گفتند:
اصلی‌ترین ابزار دانش‌آموزان برای تسلط و کسب درصد بالا در این دروس حل تست‌های زیاد است. در یک برنامه‌ی طولانی مدت، با حل تست‌ها و تمرین‌های زیاد، می‌توانند به مهارت بسیار بالایی دست پیدا کنند. به عبارتی باید بگوییم کیلویی تست بزنند، یعنی کاغذ باطله خرید کنند و به حدی تمرین کنند که در نهایت مثلاً بگویند من پنج کیلوگرم کاغذ برای تمرین و تست مصرف کردم. نه این که بگویند من ۵۰ یا ۱۰۰ تست حل کردم. این تعداد کافی نیست. حتی برخی تست‌ها را باید چندین بار حل کنند. مسیر کسب رتبه‌ی زیر ۱۰۰ کنکور، همین است و حتی تا زیر ۱۰ هم جواب می‌دهد.
با توجه به زمان باقیمانده تا کنکور، از آقای منصف‌شکری خواستیم مباحث ساده‌ی آمار و احتمال و ریاضیات گسسته را بیان کنند که دانش‌آموزان در زمان باقیمانده تا کنکور سرمایه‌گذاری بیشتری برای این مباحث انجام دهند. در پاسخ اینگونه شنیدیم:
به طور کلی آمار و احتمال یازدهم ساده‌تر از ریاضیات گسسته دوازدهم است. مثلاً فصل اول آمار و احتمال که منطق ریاضی و جبر مجموعه‌ها است، ساده است و دانش‌آموزان می‌توانند به سوالات این مبحث پاسح دهند. بخش آمار نیز که در حد چند فرمول و رابطه است و با اندکی محاسبات می‌توان به پاسخ سوال رسید. احتمال هم از مباحثی است که قابل درک است. البته سال گذشته در کنکور ۹۹ یک سال دشوار با سه تاس از احتمال مطرح شد. در درس گسسته، مبحث گراف نیز می‌تواند از مباحث قابل درک باشد. در کنکور ۹۹ سوالات ساده‌ای از مبحث گراف ارائه شده بود. اما در مبحث تئوری (نظریه) اعداد شرایط متفاوت است. تئوری اعداد از فصول دشوار محسوب می‌شود. در کنکور ۹۹ از این مبحث، تست‌های سنگینی دادند. خود نظریه اعداد دشوار است، سوالات دشواری هم از آن طرح کرده بودند. تا جایی تعدادی از دبیران درس گسسته نیز در حل سوالات مشکل داشتند. البته اگر برای این مبحث تست متعادل و کلاسیک در کنکور ارائه شود قابل حل است. سوالات ترکیبیات نیز معمولاً دشوار هستند.البته سوالات «اصل لانه‌ی کبوتری»، «اصل شمول و عدم شمول» ساده هستند و مدل‌ها و تیپ‌های مشخص دارند.
استاد منصف‌شکری، توصیه‌های دیگری نیز برای دانش‌آموزان داشتند:
اگر می‌گوییم یک مبحث سنگین است به این معنا نیست که باید آن را حذف کرد و مطالعه نکرد. از هر مبحث، ممکن است سوالات ساده نیز طرح شود. بنابراین مباحث دشوار را تا حدی بخوانید که اگر سوال ساده‌ای از آن مطرح شد، بتوانید پاسخ دهید. به طور کلی، حذف یک مبحث کار عاقلانه‌ای نیست و اطلاعاتی هرچند سطحی از مباحث دشوار داشته باشند. به طور کلی عمیق شدن و وقت گذاشتن بسیار زیاد برای مباحثی مانند تئوری اعداد منطقی نیست. برای هندسه پایه نیز بیش از حد وقت نگذارید چون ممکن است شما زمان زیادی را برای هندسه پایه صرف کرده باشید و باز هم سر کنکور نتوانید به برخی از تست‌ها پاسخ دهید. حتی دبیرانی هم که به طور تخصصی در زمینه‌ی هندسه پایه کار می‌کنند، ممکن است برای حل سوالات دشوار کنکور نیاز به نیم‌ساعت وقت داشته باشند. بنابراین انتظاری از دانش‌آموز نمی‌رود که در جلسه‌ی کنکور با وجود استرس‌ها و زمان کم بتواند پاسخگوی این سوالات باشد.
در نهایت اینجا هم از استاد علی منصف‌شکری تشکر می‌کنیم که دعوت ما را پذیرفتند و در لایو اینستاگرامی صفحه‌ی کتابچی حضور پیدا کردند.