کتاب سیر تا پیاز ریاضی نهم، برای دانش‌آموزان پایه نهم به انتشار رسیده است. این کتاب، نوشته‌ی «داریوش دارابی» و «محمدرضا جدلی‌نیا» و با همکاری انتشارات بین‌المللی گاج به عرصه‌ی تحریر درآمده است.
مشخصات ظاهری و ساختار کلی کتاب
طرح جلد کتاب سیر تا پیاز ریاضی نهم، مانند سایر کتاب‌های سیر تا پیاز انتشارات گاج، سبز رنگ است. کاغذ استفاده شده در این کتاب تیره است. کتاب مذکور با ۵۶۵ صفحه‌ی تمام رنگی، از جذابیت بصری خاصی برخوردار است.
این کتاب به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود:
- آموزش (۲۰۸ صفحه)
- سؤالات تشریحی همراه با پاسخنامه (۱۸۰ صفحه)
- سؤالات تستی همراه با پاسخنامه (۱۷۷ صفحه)
حال به نقد و بررسی این سه قسمت می‌پردازیم:
آموزش
بخش ابتدایی کتاب سیر تا پیاز ریاضی نهم به آموزش مفاهیم ریاضی نهم اختصاص یافته است. لحن و شیوه‌ی بیان کتاب رسمی اما ساده و قابل فهم است. طبیعی است که ۲۰۸ صفحه آموزش باید بسیار جامع و کامل باشد که همین‌طور هم هست. روال کلی آموزش در این کتاب بر اساس سرفصل‌های کتاب درسی است. سطح آموزش نیز بالاتر از سطح کتاب نیست و سعی در تبیین مطالب و مفاهیم کتاب درسی بوده است. در این راستا مثال‌های زیادی در بخش درسنامه موجود است. پاسخ مثال‌ها، بسیار کامل همراه با توضیحات کافی است.
از دیگر قسمت‌های درسنامه می‌توان به کادرهای خاکستری رنگ با عنوان «نکته» اشاره کرده که شامل نکات مهم و سوال‌خیز ریاضی نهم است.
بخش دیگر، کادرهای بنفش‌رنگ با تیتر «تذکر» است. تذکرات لازم برای جلوگیری از بروز اشتباه در حل سؤالات، از محتویات آن است.
بخش آموزش این کتاب به‌گونه‌ای است که دانش‌آموز با پایین‌ترین سطح اطلاعات نیز می‌تواند استفاده‌ی لازم را ببرد. خودآموز بودن کتاب بسیار قابل توجه است، که در این روزهای کرونایی می‌تواند کمک شایانی به دانش‌آموزانی که دسترسی به معلم خصوصی ندارند، کند.
تنوع رنگ‌ها، جذابیت خاصی به کتاب بخشیده است. تنها نکته‌ی منفی در قسمت آموزش حجم بالای آن است. دانش‌آموزان نهم، معمولا عادت به مطالعه‌ی این حجم کتاب، آن هم برای یک درس ندارند. البته توصیه می‌شود دانش‌آموزانی که سطح پایین‌تری دارند، برای این کتاب زمان بگذارند؛ چرا که قطعا برای‌شان مفید واقع خواهد شد و باعث می‌شود بر مطالب کتاب درسی مسلط شوند.
سؤالات تشریحی همراه با پاسخنامه
قسمت دوم کتاب سیر تا پیاز ریاضی نهم از انتشارات گاج، به سؤالات تشریحی و پاسخ آن اختصاص دارد. برای هر درس از هر فصل، سؤالات تشریحی به صورت جداگانه طراحی شده است. مانند بخش آموزش این کتاب، سؤالات تشریحی نیز، هم‌سطح با کتاب درسی است و تقریباً می‌شود ادعا کرد دانش‌آموز با حل این سؤالات، انواع سوالاتی که احتمال طراحی دارند را می‌بیند. سؤالات این بخش، به صورت زیر است:
به سؤالات زیر پاسخ کامل دهید
در این بخش، تعداد سؤالات قابل توجهی مشاهده می‌شود که تمامی تیپ سؤالات مختلف را شامل را می‌شود. سؤالات وصل کردنی که در امتحانات زیاد به چشم می‌خورند (در این سؤالات باید هر مورد از ستون سمت راست را به مورد مرتبطش در ستون سمت چپ وصل کرد)، نیز جزیی از سؤالات این بخش در نظر گرفته شده است. برای مثال درس اول از فصل پنجم با عنوان «عبارت‌های جبری و مفهوم اتحاد» دارای ۲۹ سوال است.
درستی یا نادرستی عبارت‌های زیر را مشخص کنید.
سؤالات درست و نادرست، پای ثابت امتحانات تشریحی است. این قسمت دانش‌آموز را با انواع سؤالات از این دست آشنا می‌کند.
جاهای خالی را با کلمه‌ها یا عددهای مناسب پرکنید.
سؤالات معروف جای‌خالی که در هر امتحانی ردپایی از آن دیده می‌شود، نیز در این کتاب سوالاتی را دربر می‌گیرد.
گزینه‌ی درست را انتخاب کنید.
این بخش شامل سؤالات دو گزینه‌ای است که دانش‌آموز باید بین دو گزینه‌ی موجود، گزینه صحیح را یافته و آن را علامت بزند. این نوع سؤالات هم در امتحانات کمیاب نبوده است.
بعد از سؤالات تشریحی درس به درس، در پایان هر فصل، آزمونی جامع و استاندارد از همان فصل گنجانده شده است. این آزمون همراه با بارم‌بندی ۲۰ نمره‌ای است که می‌تواند محک خوبی برای دانش‌آموزان باشد. با وجود بارم بندی، دانش‌آموز می‌تواند نمره‌ی خود را محاسبه کند.
در آخر، در صفحات ۳۱۹ تا ۳۲۱ یک آزمون تشریحی جامع از کل کتاب با عنوان «آزمون نوبت دوم» آورده شده که این هم همراه با بارم‌بندی است. اما بهتر بود بیش از یک آزمون جامع را در این کتاب درج می‌کردند.
ضمن اینکه در ابتدای هر درس و آزمون جامع، شماره صفحاتی که پاسخ تشریحی آن‌‌ها درج شده است، موجود است.
پایان‌بخش قسمت دوم کتاب سیر تا پیاز ریاضی نهم، پاسخنامه تشریحی سؤالات است. این بخش نیز مانند بخش‌های قبلی تمام رنگی است. ایراد بزرگی که می‌توان به این بخش وارد کرد، این است که بجز قسمت اول سؤالات هر درس، که نیازمند پاسخ کامل است، در سایر قسمت‌ها فقط به کلمه‌ی پرکننده‌ی جای خالی یا درست و نادرست بودن جملات در سؤالات درست و نادرست، بسنده کرده و دلیل آن را بیان نکرده است. ای کاش نویسندگان دلایلی را برای آن ارائه می‌دادند؛ هرچند اکثر کتاب‌های موجود در بازار هم همین سبک را پیش برده‌اند. در این حالت، دانش‌آموزان ضعیف‌تر با مشکل مواجه خواهند شد و کتاب از حالت خودآموز بودن خارج می‌شود، بنابراین دانش‌آموز نیازمند شخص دیگری برای ارائه‌ی دلیل پاسخ سوال خواهد شد. و این با اهداف کتاب در تناقض است.
در پاسخنامه، در برخی از سؤالات که البته تعدادشان هم خیلی کم است، نکاتی را می‌بینیم و می‌شود گفت تنها قسمتی از بخش دوم کتاب، که از کتاب درسی، سطح بالاتری دارد همین نکات هستند.
به طور کلی می‌توان گفت برخلاف بخش آموزش، که بسیار کامل و جامع است، پاسخنامه سؤالات تشریحی خیلی کامل نیست و این ضعف بزرگی به شمار می‌رود.
سؤالات تستی همراه با پاسخنامه
بخش سوم کتاب سیر تا پیاز ریاضی نهم، سؤالات چهار گزینه‌ای یا همان تست‌ها هستند. تست‌های کتاب که باید بعد از تمرینات تشریحی حل شوند، سطح نسبتاً بالاتری دارند اما برای دانش‌آموزان ضعیف‌تر هم قابل حل هستند. روال تست‌ها، همانطور که نویسندگان کتاب در مقدمه ذکر کرده‌اند، از آسان به سخت است.
در بخش سؤالات چهار گزینه‌ای نیز همانند بخش سؤالات تشریحی، هر درس از هر فصل، سؤالات جداگانه‌ای دارد و همچنین شماره‌ی صفحات شامل پاسخ تشریحی‌شان، در ابتدای هر درس ذکر شده است.
تعداد تست‌های هر درس و فصل را در جدول زیر می‌توانید ببینید.
سؤالات تستی این کتاب، شناسنامه دار هستند؛ یعنی منابع سؤالات در کنارشان درج شده است. سؤالات انتخابی از سؤالات آزمون ورودی، داخلی تیزهوشان، تیزهوشان، انرژی اتمی، مسابقات ریاضی، مسابقات جهانی IMC، دبیرستان مصباح، ورودی نمونه دولتی استان‌های مختلف، امتحانات نهایی، کانگورو و … هستند.
در پایان هم آزمون ۲۰ سوالی استعدادهای درخشان ۹۷-۹۶ آورده شده است.
پاسخنامه تشریحی سؤالات تستی، که دقیقا بعد از آزمون استعدادهای درخشان آمده است، به مراتب کامل‌تر از پاسخ سؤالات تشریحی است. پاسخ سؤالات و آنچه که برای حل سوال نیاز است را در بر می‌گیرد. حتی در برخی سؤالات به بررسی سایر گزینه‌ها نیز پرداخته است. تعداد نکات در پاسخنامه سؤالات تستی بیشتر از پاسخنامه سؤالات تشریحی است. و اغلب نکاتی که دیده می‌شود، ساده شده‌ی فرمول‌های کتاب ریاضی دهم است، که با دانستن این فرمول‌ها، حل سؤالات ساده‌تر می‌شود.
چند پیشنهاد
- دانش‌آموزان برای استفاده‌ی حداکثری از این کتاب، بهتر است ابتدا درسنامه‌ی هر درس را بخوانند و بعد از آن به حل تمرینات تشریحی همان درس بپردازند. و همین روال تا پایان فصل ادامه داشته باشد. بعد از این مرحله، آزمون جامع پایان فصل را به عنوان امتحان از خود بگیرند، اگر موفق به کسب حداقل نمره‌ی ۱۶ شدند، به سراغ تست‌های بخش سوم بروند. اگر دانش‌آموزی نمره‌ی کمتر از ۱۶ دریافت کرد، توصیه می‌شود یکبار دیگر درسنامه را مطالعه کند سپس به تست‌ها مراجعه کند.
- فصل‌های پنجم، ششم و هفتم (خصوصا فصل ششم) به دلیل پایه‌ای بودن برای ریاضیات متوسطه دوم، بسیار مهم است و دانش‌آموزان نهمی باید تمام اهتمام خود را برای فراگیری این فصل‌ها به کار ببرند.
- امتحانات پایانی سال نهم، به‌صورت هماهنگ استانی برگزار می‌شود و نمرات این امتحانات تأثیر زیادی بر هدایت تحصیلی نهمی‌ها دارد. درسنامه این کتاب، خودآموز مناسبی برای ریاضی است، اما برای امتحان پایانی فقط یک نمونه آزمون دارد. بنابراین پیشنهاد می‌شود از کتاب‌های «شب امتحان خیلی سبز» یا «سؤالات امتحانی اسفندیار» نیز نه‌تنها برای ریاضی، بلکه برای همه‌ی درس‌هایتان استفاده کنید. مطمئن باشید برای افزایش نمره، بسیار مؤثر خواهد بود.
- دانش‌آموزانی که خود را برای آزمون‌های ورودی نمونه دولتی و یا تیزهوشان آماده می‌کنند، به جای این کتاب بهتر است از کتاب «آی‌کیو ریاضی نهم» و یا «آی‌کیو تیزهوشان نهم» از انتشارات گاج که شامل همه‌ی دروس در یک کتاب است و تست‌های سطح بالاتری دارد، استفاده کنند.
- سؤالات تشریحی کتاب سیر تا پیاز ریاضی نهم، می‌تواند منبع مناسبی جهت ایده گرفتن و طراحی سؤالات امتحانی برای دبیران ریاضی در پایه نهم باشد.