قطعاً می‌دانید که درس ریاضی یکی از مهم‌ترین دروس تمامی پایه‌ها از اول دره‌ی دبستان تا پایه‌ی دوازدهم دوره‌ی متوسطه‌ی دوم است. این درس مخصوصاً در رشته‌های بسیار محبوب علوم تجربی و ریاضی اهمیت بالایی دارد. مباحثی که در درس ریاضی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود، از همان پایه‌ی اول تا دوازدهم به صورت کاملاً پیوسته هستند و عدم موفقیت در یادگیری ریاضی یک پایه باعث می‌شود دانش‌آموزان نتوانند در پایه‌های بعدی نیز ریاضی را به خوبی فرا گیرند. دانش‌آموزان پایه‌ی نهم عموماً علاوه بر تلاش برای کسب نمرات بالا در امتحانات خود، سعی می‌کنند خود را برای امتحانات ورودی مدارس برتر کشور مثل مدارس سازمان سمپاد نیز آماده کنند. دانش‌آموزانی که می‌خواهند دروس را در سطح تیزهوشان یاد بگیرند، باید کمی از سطح کتاب درسی خود فراتر رفته و مباحث را با عمق بیشتری تمرین کنند. این کار به خصوص در درس ریاضی چه برای دانش‌آموزان نهمی که در حال تحصیل در مدارس برتر کشور هستند و چه برای دانش‌آموزانی که می‌خواهند در آزمون‌های ورودی دوره‌ی متوسطه‌ی دوم این مدارس قبول شوند، بسیار لازم است و به همین دلیل است که تمامی انتشارات کتب کمک آموزشی کشورمان نیز برای درس ریاضی پایه‌ی نهم کتب کمک آموزشی مختص تیزهوشان ارائه نموده‌اند. ما در این متن می‌خواهیم ۴ نمونه از بهترین منابع ریاضی نهم تیزهوشان را معرفی کرده و با هم مقایسه نماییم تا دانش‌آموزان و دبیران گرامی بتوانند با خواندن این متن مناسب‌ترین کتاب برای خود و یا دانش‌آموزان خود را انتخاب کنند. دقت کنید که تک تک کتاب‌های معرفی شده، کتاب‌هایی کامل و بسیار مفید هستند، اما این جزئیات ریز و توانمندی‌ها و سلایق شخصی دانش‌آموزان و دبیران است که باعث می‌شود کتابی برای یک نفر مؤثرتر از کتاب دیگر باشد. ۴ کتاب بررسی شده در این متن از این قرارند:
- کتاب درسنامه و سؤال ریاضی ۹ام تیزهوشان از انتشارات خیلی سبز
- کتاب ریاضیات نهم متوسطه – دوره‌ی اول قابل استفاده‌ی دانش‌آموزان مدارس تیزهوشان از انتشارات مبتکران
- کتاب ریاضیات پایه نهم تیزهوشان از انتشارات اندیشمند
- ویرایش جدید کتاب ریاضی تیزهوشان نهم متوسطه از انتشارات کاهه
دقت کنید که ۴ کتاب فوق از میان انتشارات برجسته‌ی کتب کمک آموزشی مختص تیزهوشان انتخاب شده‌اند و نه انتشارات برتر کتب کمک آموزشی کنکوری. البته انتشارات خیلی سبز در هر دو زمینه کتب بسیار خوبی ارائه می‌کند. در بخش‌های بعدی این کتب ابتدا از نظر محتوا و ساختار مقایسه می‌شوند و نکات کلی هر کتاب ذکر می‌شود. سپس بخش‌های مختلف هر کدام از این ۴ کتاب با جزئیات بیشتر بررسی و مقایسه می‌گردد.
مقایسه‌ی ساختار و محتوای بهترین منابع ریاضی پایه‌ی نهم تیزهوشان
تمامی این کتاب‌ها مباحث ریاضی نهم را مطابق کتاب درسی فصل‌بندی کرده‌اند اما محتوا و ساختار تک تک این کتاب‌ها کاملاً شبیه هم نیست و به همین دلیل در این بخش ساختار و محتوای هر کتاب به طور جداگانه توضیح داده شده است.
- ساختار و محتوای کتاب درسنامه و سؤال ریاضی ۹ام تیزهوشان از انتشارات خیلی سبز:
این کتاب دارای ۲ جلد است که جلد اول شامل درسنامه‌ها و سؤالات و جلد دوم شامل پاسخنامهی تشریحی سؤالات می‌شود. ۲جلدی بودن این کتاب در مقابل تک جلدی بودن دیگر کتب، خود یک نکته‌ی منفی است. در این جا ما تنها جلد اول این کتاب را مورد بررسی قرار می‌دهیم اما لازم است بدانید که جلد دوم این کتاب شامل راه حل و توضیحات کامل سؤالات و همچنین نکات مهم آن‌ها می‌شود. ساختار جلد اول این کتاب به این صورت است که در هر فصل ابتدا درسنامه و سپس سؤالات آن فصل ارائه شده است. در ضمن سؤالات هر فصل بر حسب موضوع در چند دسته‌ی مجزا قرار گرفته‌اند.
- ساختار و محتوای کتاب ریاضیات نهم سوم متوسطه – دوره‌ی اول تیزهوشان از انتشارات مبتکران:
در این کتاب برای هر فصل ابتدا درسنامه‌های آن فصل و سپس تعدادی تمرین تشریحی از مباحث آن فصل ارائه شده است. تمامی پرسش‌های چهار گزینه‌ای کتاب در بخش میانی قرار داده شده‌اند. این تست‌ها تنها بر اساس شماره‌ی فصل تقسیم‌بندی شده‌اند. بخش‌های پایانی کتاب نیز به پاسخنامهی کلیدی تست‌ها و پاسخ کوتاه تمارین تشریحی اختصاص داده شده است. عدم ارائه‌ی پاسخنامهی تشریحی برای تست‌ها در همان جلد اول این کتاب یکی از نقاط ضعف این کتاب است.
- ساختار و محتوای کتاب ریاضیات پایه نهم تیزهوشان از انتشارات اندیشمند:
در هر فصل از این کتاب نیز ابتدا درسنامه‌ها و سپس تست‌ها ارائه شده است. پاسخنامهی تشریحی تمامی سؤالات نیز در انتهای کتاب قرار گرفته است. دسته‌بندی موضوعی برای تست‌های هر فصل لحاظ نشده است. سؤالات آزمون‌های ورودی مدارس تیزهوشان سال‌های ۹۵، ۹۶ و ۹۷ نیزبه صورت آزمون‌های جامع در یک فصل مجزا قرار داده شده است.
- ساختار و محتوای ویرایش جدید کتاب ریاضی تیزهوشان نهم متوسطه از انتشارات کاهه:
در هر فصل از این کتاب ابتدا درسنامه‌ها، سپس سؤالات چهار گزینه‌ای و در نهایت پاسخنامهی تشریحی سؤالات آن فصل ارائه شده است. تست‌های هر فصل در این کتاب بر اساس موضوع نیز دسته‌بندی شده‌اند. دقت کنید که بر خلاف سه کتاب فوق دسته‌بندی مباحث در این کتاب دقیقاً مشابه کتاب درسی نیست و بعضی فصول کتاب درسی خود در دو یا سه فصل ارائه شده‌اند. در انتهای این کتاب سؤالات تیزهوشان ۷ و ۸، سؤالات استعداد تحلیلی و چند نمونه از آزمون‌های تیزهوشان نیز به همراه پاسخنامهی کلیدی ارائه شده است.
نکات کلی در مورد بهترین منابع ریاضی پایه‌ی نهم تیزهوشان
از نظر ظاهری و گرافیکی، سه کتاب کاهه، خیلی سبز و مبتکران در یک رده قرار می‌گیرند. در این کتاب‌ها علاوه بر رنگ خاکستری از رنگ‌های آبی و یا نارنجی به عنوان رنگ‌های مکمل استفاده شده است. کتاب اندیشمند تنها از رنگ خاکستری استفاده نموده است. البته به طور کلی در هر ۴ کتاب سعی شده است که تا حد ممکن از ترکیب رنگ و کادربندی‌های ختلف برای انسجام بیشتر مطالب استفاده گردد. جنس کاغذهای هر ۴ کتاب کاملاً مرغوب بوده و همگی دارای کیفیت چاپ بالایی هستند. حجیم‌ترین کتاب و سبک‌ترین کتاب به ترتیب کتب انتشارات کاهه و خیلی سبز هستند. جدول زیر نام مؤلفان، سال آخرین چاپ و تعداد صفحات، رنگ‌های مکمل استفاده شده و … را نشان می‌دهد:
| انتشارات | مؤلفان | تعداد جلد | تعداد صفحه | رنگ‌های مکمل | نوبت آخرین چاپ | سال آخرین چاپ |
| خیلی سبز | سهیل فرشباف | ۲ | ۳۱۰ | آبی و خاکستری | شانزدم | ۱۴۰۰ |
| اندیشمند | امید فتحی و سینا مساوات | ۱ | ۴۰۰ | خاکستری | اول | ۱۴۰۰ |
| مبتکران | حسین انصاری و سیامک قادر | ۲ | ۴۰۹ | نارنجی و خاکستری | سی و چهارم | ۱۴۰۰ |
| کاهه | محمد حسن کاهه | ۱ | ۵۹۷ | آبی و خاکستری | دهم | ۱۴۰۰ |
بررسی و مقایسه‌ی درسنامه‌های بهترین منابع ریاضی پایه‌ی نهم تیزهوشان
در ابتدا لازم است تأکید کنیم که درسنامه‌های هر ۴ کتاب مفصل و جامع هستند. با توجه به آن که یادگیری درس ریاضی جز به حل سؤال و یادگیری کاربردهای محاسباتی مباحث ممکن نیست، در این کتاب‌ها نیز در لابه‌لای توضیحات درسنامه‌ها مثال‌ها و مسائل نمونه‌های مختلفی ارائه و به طور کامل حل شده است. دانش‌آموزان با مطالعه‌ی تعاریف و مثال‌های ارائه شده در درسنامه‌ها می‌توانند مباحث را با عمق کافی به طور کامل فرا گیرند. البته فراموش نکنید که تا زمانی که خود دانش‌آموزان دست به قلم نشده و مسئله حل نکنند، نمی‌توانند به تسلط کافی بر مباحث دست پیدا کنند. در جدول زیر برخی ویژگی‌هایی که ممکن است درسنامه‌های یک کتاب کمک آموزشی ریاضی داشته باشد، نوشته شده است. علامت‌های ضربدر نشان می‌دهند که کدام کتاب، کدام ویژگی‌ها را دارد.
بررسی و مقایسه‌ی سؤالات بهترین منابع ریاضی پایه‌ی نهم تیزهوشان
سؤالات این کتب مختص دانش‌آموزان مستعدی که در حال تحصیل در مدارس تیزهوشان هستند و یا می‌خواهند در آزمون‌های ورودی این مدارس قبول گردند، طرح و یا جمع‌آوری شده است و به همین دلیل سطح سؤالات نسبتاً بالا است. تمامی کتاب‌ها تست‌های خود را بر اساس موضوع و مطابق فصل‌بندی ارائه شده در کتاب درسی تقسیم‌بندی نموده‌اند. البته فصل‌بندی کتاب کاهه کمی متفاوت از کتاب درسی و سایر کتاب‌ها است. در کتاب کاهه فصل اول کتاب درسی در دو فصل «مجموعه‌ها» و «احتمال» ارائه شده است. در این کتاب همچنین مباحث فصل چهارم کتاب درسی در دو فصل مجزای «توان» و «ریشه و رادیکال» قرار گرفته‌اند. در آخر، فصل ششم کتاب درسی نیز در این کتاب در دو فصل «خط و معادله‌ی خطی» و «دستگاه دو معادله دو مجهول» ارائه شده است.
دو کتاب خیلی سبز و کاهه تست‌های هر فصل را نیز در بر حسب مبحثشان دسته‌بندی کرده‌اند؛ حال آن که دو کتاب اندیشمند و مبتکران هیچ دسته‌بندی خاصی در تست‌های هر فصل لحاظ نکرده‌اند. در هر ۴ کتاب سعی شده است که سؤالات هر فصل روندی منطقی طی کنند. این ویژگی به خصوص در کتاب اندیشمند و تا حدی هم کتاب کاهه دیده می‌شود. روند چینش سؤالات در کتاب اندیشمند از ساده به سخت است که به پیشرفت گام به گام دانش‌آموزان بسیار کمک می‌کند. در کتاب کاهه سؤالات دشوار هر مبحث با رنگ خاکستری مشخص شده‌اند. در ضمن در این کتاب، در انتهای هر فصل، تعدادی سؤال ترکیبی و خلاقانه نیز در بخشی مجزا ارائه شده است. در ضمن یک ویژگی برتر کتاب کاهه آن است که در این کتاب سؤالاتی که برای دانش‌آموزان پایه‌های هفتم و هشتم نیز مناسب است، مشخص شده است بدین ترتیب علاوه بر دانش‌آموزان پایه‌ی نهم، دانش‌آموزان پایه‌های هفتم و هشتم نیز می‌توانند از این کتاب استفاده نمایند.
از لحاظ منابع تست‌ها نیز این ۴ کتاب تفاوت‌هایی دارند. کتاب مبتکران تنها تمرین و تست‌های تألیفی ارائه نموده است. البته بسیاری از سؤالات این کتاب شبیه سؤالات منابع مختلفی مثل سؤالات آزمون‌های ورودی مدارس تیزهوشان است اما به طور کلی در این کتاب منبعی برای سؤالات ذکر نشده است. کتاب اندیشمند نیز برای تست‌های فصل به فصل خود منبعی ذکر نکرده است؛ اما در این کتاب سؤالات آزمون‌های ورودی مدارس تیزهوشان برگزار شده در سال‌های تحصیلی ۹۶ – ۹۵، ۹۷ – ۹۶ و ۹۸ – ۹۷ به صورت مجزا در یک فصل گردآوری شده است. کتاب کاهه برای هر فصل هم تعدادی سؤال تألیفی استاندارد ارائه نموده و هم تعدادی سؤال از منابع معتبری همچون المپیادهای ریاضی ایران و دیگر کشورها، سنجش علمی سمپاد، روبوکاپ، مسابقات علمی پایا، کنکورهای سراسری و آزاد، کانگورو و سؤالات مدارس انرژی اتمی، تیزهوشان، سلام، نخبگان علامه طباطبایی، نمونه دولتی شهرهای مختلف و دبیرستان البرز ارائه کرده است. این کتاب همچنین منتخبی از سؤالات چهار گزینه‌ای تیزهوشان هفتم و هشتم، سؤالات استعداد تحلیلی و آزمون‌های تیزهوشان، نمونه دولتی و انرژی اتمی سال‌های ۱۴۰۰ – ۹۹، ۹۹ – ۹۸، ۹۸ – ۹۷، ۹۷ – ۹۶ و ۹۶ – ۹۵ را نیز به انتهای کتاب ضمیمه کرده است. کتاب خیلی سبز نیز مشابه کتاب کاهه از تست‌های منابع مختلفی مثل سؤالات روبوکاپ، المپیاد پایا، آزمون سنجه، کانگورو و مدارس سلام، نمونه دولتی، تیزهوشان، نخبگان علامه طباطبایی، انرژی اتمی و … با ذکر منبع دقیق استفاده نموده است. البته در این کتاب آزمون‌های مدارس برتر به صورت مجزا ارائه نشده و تنها در لابه‌لای سؤالات تألیفی فصول مختلف ارائه گشته است.
همان طور که می‌دانید مهم‌ترین اصل در یادگیری درس ریاضی حل مسئله‌ی فراوان و تمرین زیاد است. به همین دلیل هنگام انتخاب کتاب کمک آموزشی ریاضی مناسب باید علاوه بر کیفیت تست‌ها، به تعداد تست‌ها نیز توجه نماییم. ۴ کتاب یاد شده همگی بانک سؤال بسیار خوب و باکیفیتی ارائه کرده‌اند؛ اما از نظر تعداد تست‌ها نیز باید مقایسه گردند. جدول زیر تعداد تست‌های این ۴ کتاب را مقایسه کرده است. طبق این جدول بیشترین تعداد سؤال متعلق به کتاب کاهه است و کتاب اندیشمند کمترین تعداد سؤال را ارائه نموده است.
بررسی و مقایسه‌ی پاسخنامه‌های بهترین منابع ریاضی پایه‌ی نهم تیزهوشان
همان طور که قبل‌تر نیز گفتیم، کتاب مبتکران در جلد اول تنها پاسخنامهی کلیدی تست‌ها و پاسخ کوتاه (جواب آخر) تمارین را ارائه نموده است. کتاب خیلی سبز نیز هیچ کونه پاسخنامه‌ای (چه کلیدی و چه تشریحی) در جلد اول ارائه نکرده است. پاسخنامه‌های تشریحی سؤالات این دو کتاب در جلدهای دوم آن‌ها ارائه شده است که پاسخنامه‌های کامل و جامعی نیز هستند؛ اما ما جزئیات پاسخنامهی تشریحی ارائه شده در جلد دوم این دو کتاب را در این متن بررسی نمی‌کنیم.
کتاب اندیشمند برای سؤالات فصل به فصل پاسخ تشریحی و برای سؤالات ازمون‌های تیزهوشان پاسخ کلیدی ارائه نموده است. پاسخنامهی تشریحی این کتاب راه حل سؤالات را کامل نوشته و هر جا که لازم بوده است، توضیح فارسی نیز ارائه کرده است. کتاب کاهه نیز مشابهاً برای سؤالات تیزهوشان ۷ و ۸، استعداد تحلیلی و آزمون‌های مدارس برتر پاسخنامهی کلیدی و برای سؤالات فصل به فصل پاسخنامهی تشریحی ارائه کرده است. پاسخنامهی تشریحی کتاب کاهه نسبت به کتاب اندیشمند کامل‌تر است؛ زیرا نکات مهم سؤالات و توضیحات تکمیلی سؤالات نیز نوشته شده است. در ضمن توضیحات فارسی سؤالات نیز در این کتاب مفصل‌تر هستند. مؤلف کتاب کاهه با بیان بعضی نکات به زبان خودمانی و لحنی طنزآلود پاسخنامه را بیشتر یه یک کلاس درس جذاب تبدیل کرده است.
جمع‌بندی و کلام آخر
۴ کتاب درسنامه و سؤال ریاضی ۹ام تیزهوشان از انتشارات خیلی سبز، ریاضیات نهم سوم متوسطه – دوره‌ی اول قابل استفاده‌ی دانش‌آموزان مدارس تیزهوشان از انتشارات مبتکران، ریاضیات پایه نهم تیزهوشان از انتشارات اندیشمند و ویرایش جدید کتاب ریاضی تیزهوشان نهم متوسطه از انتشارات کاهه به عنوان بهترین منابع کمک آموزشی تیزهوشان درس ریاضی پایه‌ی نهم معرفی، بررسی و مقایسه گشته‌اند تا دانش‌آموزان یا دبیران بتوانند راحت‌تر کتاب مناسب خود و یا دانش‌آموزان خود را انتخاب کنند. به صورت خیلی خلاصه باید موارد زیر را هنگام انتخاب کتاب بدانید:
- کتاب‌های کاهه و خیلی سبز درسنامه‌های بسیار مفصلی ارائه کرده‌اند؛ حال آن که دو کتاب اندیشمند و مبتکران با استفاده از روش مسئله محور برای آموزش، مطالب را از طریق ذکر نکات و حل مسائل فراوان آموزش داده‌اند.
- کتاب کاهه بیشترین تعداد تست و دو کتاب اندیشمند و مبتکران کمترین تعداد تست را ارائه کرده‌اند. البته در کتاب مبتکران تعداد قابل توجهی تمرین تشریحی نیز ارائه شده است که باعث شده است در کل تعداد قابل قبولی سؤال در این کتاب وجود داشته باشد.
- پاسخنامهی تشریحی دو کتاب مبتکران و خیلی سبز در جلدی مجزا ارائه شده است و دانش‌آموزان برای یادگیری کامل و کسب تسلط بالا باید هر دو جلد از این دو کتاب را خریداری نمایند. اما دو کتاب کاهه و اندیشمند به صورت تک جلدی هستند.
- پاسخنامهی تشریحی کتاب اندیشمند در مقایسه با کتاب کاهه مختصر‌تر است.