درس جامعه‌شناسی یکی از مهم‌ترین دروس اختصاصی رشته‌ی ادبیات و علوم انسانی است. از آن جا که دروس عمومی از کنکورهای سراسری حذف شده‌اند، دانش‌آموزان برای رتبه‌ی بهتر باید تمام تمرکز خود را بر دروس تخصصی رشته‌ی خود بگذارند و حتی در پایه‌های دهم و یازدهم نیز دانش‌آموزان باید دروس تخصصی را نسبت به دروس عمومی در اولیت قرار دهند. منبع اصلی این درس کتب درسی سه پایه‌ی دهم، یازدهم و دوازدهم هستند. اما طبیعتاً دانش‌آموزان باید از منابع کمک آموزشی مناسب نیز برای یادگیری و کسب تسلط بر مباحث این درس استفاده نمایند. جامعه‌شناسی پایه‌ی دهم قسمت ساده‌ی این درس در کنکور محسوب می‌شود. به طور معمول از مباحث جامعه‌شناسی دهم دو سؤال در کنکورهای سراسری مطرح می‌گردد که پاسخ صحیح دادن به این دو تست باعث می‌شود حدوداً ده درصد به درصد دانش‌آموزان در درس جامعه‌شناسی کنکور اضافه شود. البته لازم به ذکر است که مطالب درس جامعه شناسی پایه‌های مختلف پیوستگی قابل توجهی دارند و در نتیجه دانش‌آموزان باید مفاهیم جامعه‌شناسی دهم را به خوبی یاد بگیرند تا بتوانند از پس مباحث جامعه‌شناسی پایه‌های یازدهم و دوازدهم نیز به خوبی بربیایند.
هدف این متن معرفی بهترین منابع کمک آموزشی موجود برای درس جامعه‌شناسی پایه‌ی دهم رشته‌ی ادبیات و علوم انسانی است. کتاب مناسب برای این درس کتابی است که علاوه بر درسنامه‌های کامل و جامع، نمونه سؤالات تشریحی و تستی متنوعی نیز به همراه پاسخ تشریحی مفصل ارائه کرده باشد. در این راستا، سه کتاب زیر که برترین منابع هستند، با جزئیات لازم معرفی خواهند شد:
- کتاب جامعه‌شناسی دهم از مجموعه کتب هدف‌دار انتشارات مشاوران آموزش
- کتاب پرسش‌های چهار گزینه‌ای جامعه‌شناسی دهم رشته انسانی از انتشارات خیلی سبز
- کتاب جامع جامعه‌شناسی دهم ادبیات و علوم انسانی از انتشارات کانون فرهنگی آموزش قلم‌چی
بررسی محتوا و ساختار بهترین منابع جامعه‌شناسی دهم و نکاتی در مورد این کتاب‌ها
در ابتدا، باید متذکر شویم که چاپ جدید هر سه کتاب منطبق بر کتب درسی نظام جدید و برای کنکورهای سراسری ۱۴۰۲ نوشته شده است. برای کسب شناختی کلی از سه کتاب جامعه‌شناسی دهم خیلی سبر، مشاوران آموزش و قلم چی به جدول زیر توجه نمایید:
هر سه کتاب نام برده شده در قسمت قبل، منابع کامل و جامعی هم برای یادگیری مباحث و هم کسب تسلط بر مباحث جامعه‌شناسی دهم هستند و شباهت‌های زیادی نیز دارند؛ اما این سه کتاب تفاوت‌هایی نیز دارند که در این قسمت بر تفاوت‌های ساختاری و محتوایی آن‌ها تمرکز کرده‌ایم. جدول زیر ساختار و محتوای کلی سه کتاب جامعه‌شناسی دهم خیلی سبر، مشاوران آموزش و قلم چی را مقایسه نموده است:
همان طور که از جدول بالا مشخص است، مهم‌ترین تفاوت ساختاری کتاب خیلی سبز با دو کتاب دیگر آن است که این کتاب نمونه سؤال تشریحی ارائه ننموده است و تنها منبع تست است. از نظر ساختار و ترتیب چینش محتوا، سه کتاب فوق بسیار شبیهند. در هر سه کتاب، برای هر درس ابتدا درسنامه‌ها و سپس سؤالات آن درس مطرح شده است و پاسخنامه‌ی سؤالات نیز در انتهای کتب قرار داده شده است. از منظر ظاهر کلی نیز هر سه کتاب مطلوب هستند و در چاپ صفحاتشان از دو رنگ آبی و خاکستری به عنوان رنگ‌های مکمل استفاده شده است. در ادامه به بررسی و مقایسه‌ی بخش‌های مختلف این سه کتاب می‌پردازیم.
بررسی و مقایسه‌ی درسنامه‌های بهترین منابع جامعه‌شناسی دهم
هر سه کتاب درسنامه‌های بسیار خوبی ارائه کرده‌اند، البته درسنامه‌های کتاب خیلی سبز و مشاوران آموزش مفصل‌تر از درسنامه‌های کتب قلم چی است. جدول زیر ویژگی‌های اصلی درسنامه‌های کتاب‌های جامعه‌شناسی دهم خیلی سبز، مشاوران آموزش و قلم چی را با یک دیگر مقایسه نموده است. علامت ضربدر در این جدول به معنای آن است که کتاب ویژگی مذکور را دارد.
بررسی و مقایسه‌ی سؤالات بهترین منابع جامعه‌شناسی دهم
همان طور که پیش‌تر نیز گفتیم، دو کتاب مشاوران آموزش و قلم چی هم دارای پرسش‌های تشریحی هستند و هم سؤالات تستی؛ این در حالی است که کتاب خیلی سبز تنها سؤالات تستی ارائه نموده است. سؤالات هر سه کتاب پوشش صد درصدی بر مباحث دارند و برای کسب تسلط بر مباحث بانک سؤال هر کدام از این سه کتاب کافی است. سؤالات تشریحی و تستی در هر سه کتاب به صورت درس به درس طبقه‌بندی شده‌اند. در ضمن، تست‌های کنکورهای سال‌های قبل در هر سه کتاب موجود است.
در کتاب خیلی سبز، سه آزمون جامع تستی استاندارد در انتهای کتاب قرار داده شده است. در ضمن، در این کتاب تست‌های ترکیبی مشخص شده است. کتاب قلم چی با هدف ساختارمند کردن پاسخدهی به سؤالات، سؤالات خود را در قالب پیمانه‌های مجزا قرار داده است. در این کتاب، برای هر سؤال علاوه بر منبع سؤال، شماره‌ی صفحه مرتبط با سؤال از کتاب درسی نیز در بخش سؤالات ذکر شده است. در ضمن، لازم به ذکر است که عموم تست‌های این کتاب از بین تست‌های آزمون‌های آزمایشی کانون انتخاب شده است. سؤالات تشریحی این کتاب نیز یا تألیفی هستند و یا از بین سؤالات امتحانات مدارس مختلف انتخاب شده‌اند. همچنین این کتاب چند نمونه آزمون تشریحی و تستی پایان نوبت اول و دوم ارائه کرده است. این آزمون‌ها در سطح معمولی و ویژه‌ی برترها قرار داده شده‌اند. در کتاب مشاوران آموزش برای سؤالات تشریحی دقیقاً توضیح داده شده است که سؤال از کجای کتاب درسی مثلاً متن کتاب یا جدول کتاب یا … طرح شده است. در خصوص تست‌های این کتاب نیز باید گفت که تست‌ها عمدتاً تألیفی هستند و در ضمن نوع تست‌ها در این کتاب با عباراتی همچون «ترکیبی»، «مفهومی»، «کنکاشی» «حافظه‌ای» و یا ترکیبی از این عبارات مشخص شده است. در انتهای این کتاب نیز دو سری آزمون تشریحی نوبت اول (یکی در سطح متوسط و دیگری در سطح امتحان نهایی) و یک سری آزمون تشریحی نوبت دوم (در سطح امتحان نهایی) ارائه شده است. به طور کلی، هر سه کتاب بانک سؤال و تست قوی دارند و دانش‌آموزان باید بنا بر روش مطالعه و نیازهای آموزشی خود، کتاب مد نظرشان را از میان این کتب انتخاب کنند. در خصوص تعداد سؤالات ارائه شده در این کتاب نیز می‌توانید به جدول زیر توجه نمایید:
بررسی و مقایسه‌ی پاسخنامه‌های بهترین منابع جامعه‌شناسی دهم
به جز کتاب خیلی سبز که دارای پاسخنامه‌ی کلیدی و تشریحی است، باقی کتب تنها دارای پاسخنامه‌ی تشریحی هستند. پاسخنامه‌ی تشریحی هر سه کتاب مورد بحث کامل و جامع است و پاسخ سؤالات را به طور کامل و بدون ذکر توضیح اضافه و یا نکته ارائه نموده است. نوشتن پاسخ‌ها به صورت دو ستونه، ارائه‌ی توضیحات کامل با بیانی ساده و روان، بررسی تمامی گزینه‌ها و یا عبارات سؤالات در صورت لزوم از جمله ویژگی‌های مشترک پاسخنامه‌های تشریحی این سه کتاب هستند. کتاب مشاوران آموزش علاوه بر این موارد، دارای ویژگی‌های ارائه‌ی جداول متنوع در صورت لزوم، ارائه‌ی پاسخ سؤالات تشریحی بدون توضیح اضافه و ذکر شماره‌ی صفحات مرتبط به سؤالات تستی از کتاب درسی است. در کتاب خیلی سبز نیز علاوه بر ویژگی‌های مشترک عنوان شده، کلمات مهم در توضیحات پاسخ‌ها پررنگ نوشته شده است، در صورت لزوم جداول متنوعی ارائه گشته است و نکات مرتبط با سؤالات از دروس دیگر همراه با ذکر شماره‌ی درس بیان شده است.
جمع‌بندی
در این یادداشت، سه مورد از بهترین منابع کمک آموزشی درس جامعه‌شناسی پایه‌ی دهم معرفی، بررسی و مقایسه شده است. این منابع، کتاب‌های جامعه‌شناسی دهم از مجموعه کتب هدف‌دار انتشارات مشاوران آموزش، پرسش‌های چهار گزینه‌ای جامعه‌شناسی دهم رشته انسانی از انتشارات خیلی سبز و کتاب جامع جامعه‌شناسی دهم ادبیات و علوم انسانی از انتشارات کانون فرهنگی آموزش قلم‌چی هستند. هر کدام از این کتاب‌ها با وجود شباهت‌های ساختاری زیاد، ویژگی‌های مختص به خود را دارند که می‌تواند در انتخاب بهترین کتاب مؤثر باشند. این تفاوت‌ها و شباهت‌ها به طور کامل در متن فوق توضیح داده شده است و خلاصه‌ی آن‌ها نیز در جداول ارائه شده قابل ملاحظه است.