درس ادبیات فارسی اولین درسی است که دانش‌آموزان در کنکور سراسری به آن پاسخ می‌دهند. و با ضریب ۴ خود، پرضریب‌ترین درس عمومی و یکی از مهم‌ترین دروس دانش‌آموزان به شمار می‌رود. بنابراین نحوه مطالعه و کسب موفقیت این درس برای کلیه داوطلبان کنکور سراسری حائز اهمیت است.
در گفت‌و‌گو با استاد شاهین شاهین‌زاد، دبیر برجسته درس ادبیات فارسی، مهم‌ترین مطالب و سؤالات پرتکرار دانش‌آموزان در این درس پاسخ داده خواهد شد.
سؤالاتی از قبیل:
- سطح سؤالات کنکور سراسری ۹۹ در درس ادبیات فارسی چگونه بود و کنکور ۱۴۰۰ را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
- بیماری کرونا چگونه بر عملکرد داوطلبان تأثیر گذاشته بود و راه مقابله با آن چیست؟
- نحوه مطالعه صحیح درس ادبیات فارسی چیست و نحوه برقراری تعادل بین میزان مطالعه و تست زدن به چه صورت است؟
- کتابهای تألیف شما چه ویژگی‌هایی دارند و چه منابعی را به‌عنوان کتاب کمک‌درسی معرفی می‌کنید؟
- شرکت در کدام آزمون چهارگزینه‌ای را پیشنهاد می‌کنید؟
- موفقیت در کنکور سراسری، تا چه حد به مطالعه و حل تست در سال‌های دهم و یازدهم بستگی دارد؟
خواندنی‌های مصور ادبیات فارسی کنکور تخته سیاه
کنکور ۹۹، کنکوری غافلگیرکننده!
استاد شاهین‌زاد در خصوص سؤالات درس ادبیات فارسی در کنکور امسال و درجه دشواری آن این‌گونه بیان می‌کند:
کنکور امسال تا حدودی غافلگیرکننده اما قابل پیش‌بینی بود؛ از میان ۲۵ سؤال طرح‌شده برای درس ادبیات فارسی، دانش‌آموزان زرنگ و باهوش می‌توانستند حداقل به ۲۰ سؤال درس ادبیات فارسی پاسخ صحیح دهند زیرا سؤالات تقریباً به همان فرم و سبک و سیاق سال گذشته مطرح‌شده بودند، برای مثال سؤالات در مباحث (قرابت معنایی-املا-زبان فارسی) به همان شکل سال گذشته آورده شده بودند. اما در مباحث (تاریخ ادبیات-واژگان-آرایه ادبی) کمی کار برای دانش‌آموزان سخت‌تر شده بود.
نکته طلایی که استاد شاهین‌زاد در خصوص تست‌زنی در جلسه کنکور بیان کردند این بود که متأسفانه بسیاری از داوطلبان کنکور سراسری از“قاعده بگذار و بگذر” بهره نمی‌برند؛ به این معنا که ما نباید با خیال کسب درصد ۱۰۰ با وسواس فراوان سؤالات را پاسخ دهیم زیرا اولاً شاید تعدادی از سؤالات ایراد علمی داشته باشند و دوما زمان پاسخگویی به سؤالات درس ادبیات فارسی تنها ۱۸ دقیقه است. که کاملاً باید به آن توجه کرد. لذا با توجه به سلیقه طراحان سؤالات نباید انتظار نابجا از خود داشته باشیم.
و اما کنکور سال ۱۴۰۰
استاد شاهین‌زاد در خصوص پیش‌بینی سطح سؤالات در کنکور پیش رو نیز این‌گونه اظهارنظر می‌کند:
با توجه به سرو صدایی که در درس ادبیات فارسی صورت گرفت، پیش‌بینی می‌شود سؤالات کنکور سال آینده با دقت نظر و جدیت بیشتری طراحی شوند، برای مثال امسال به‌هیچ‌عنوان میان سؤالات و زمان پاسخگویی به آنان تناسبی وجود نداشت و یا در بسیاری از موارد به کتاب درسی توجه نشده بود که امیدواریم این اشکالات در کنکور سال ۱۴۰۰ برطرف شود.
کرونا؛ تهدید یا فرصت؟
با توجه به شرایط موجود در کشور و وجود بیماری کرونا و هم‌چنین تعطیلی مدارس، استاد شاهین‌زاد نظر خود را درباره این بیماری این‌گونه اعلام می‌کند:
بسیاری از دانش‌آموزان زرنگ و آینده‌‌نگر به‌خوبی توانستند از فرصت به وجود آمده نهایت استفاده را ببرند. و به‌خوبی از رقیب‌هایشان سبقت بگیرند. اگرچه به تعویق انداختن‌های مکرر کار را برای دانش‌آموزان متوسط تا حدودی فرسایشی کرده بود ولی متأسفانه بعضی دانش‌آموزان هم با بهانه‌جویی‌های مکرر خود، مانع پیشرفت سطح خود در این فرصت طلایی شدند.
ما باید بپذیریم که سختی کنکور یا شرایط موجود برای کلیه دانش‌آموزان و دوستانمان برابر است. پس می‌بایست از هر سختی پله ساخت و با نگرش مثبت به راه خود ادامه داد. می‌توانیم جنبه‌های مثبت ماجرا هم نگاه کنیم؛ مثلاً دیگر وقتمان در ترافیک‌های سرسام‌آور تلف نمی‌شود. و یا از آلودگی هوا به دور هستیم و می‌توانیم وقت بیشتری را صرف درس و خانواده کنیم.
چگونه ادبیات فارسی را بخوانیم؟ (درس به درس یا موضوعی)
یکی از متداولترین سؤالات دانش‌آموزان در پایه‌های مختلف، نحوه مطالعه دروس است. در این قسمت نحوه مطالعه درس ادبیات فارسی را موردبررسی قرار می‌دهیم:
بهترین شیوه مطالعه درس ادبیات فارسی، موضوعی خواندن مباحث مختلف است. به‌عنوان‌مثال، توضیحات کتاب درسی در مبحث زبان فارسی کامل نیست، لذا می‌بایست کلیه مبحث به‌طور یکجا موردبررسی و تمرین قرار گیرد. در مورد سایر مباحث نیز مانند: لغت و املا-آرایه ادبی-قرابت معنایی و تاریخ ادبیات نیز باید به همین شیوه عمل کرد. زیرا اگر بخواهیم منتظر اتمام کتاب درسی برای زدن تست‌های جامع باشیم، زمان بسیاری را از دست خواهیم داد. بهترین توصیه این است که دانش‌آموزان ادبیات فارسی را به‌طورکلی موضوعی مطالعه کنند اما برای آزمون‌های چهارگزینه‌ای که شرکت می‌کنند، مطالب را طبق بودجه‌بندی مرور و بازخوانی کنند و از آن مباحث تست بزنند.
و اما در مورد تعادل بین میزان مطالعه و حل تست در مباحث مختلف، باید توجه کنیم که مباحثی مثل: قرابت معنایی-دستور زبان فارسی و آرایه ادبی کاملاً مفهومی هستند، بنابراین برای تسلط بر این مباحث باید تعداد زیادی تست بزنیم به‌گونه‌ای که وقتمان حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد صرف مطالعه و ۶۵ تا ۷۰ درصد آن صرف حل تست و تمرین باشد. در مقابل برخی مباحث مانند: لغت و املا و تاریخ ادبیات به مطالعه بیشتری نیاز دارند و نیاز است تا ۵۰ تا ۶۰ درصد وقتمان صرف مطالعه و ۴۰ تا ۵۰ درصد وقتمان صرف حل تست و تمرین‌های مختلف شود.
چه منابعی را به‌عنوان کتاب کمک‌درسی انتخاب کنیم؟
یکی از دغدغه‌های اصلی دانش‌آموزان، انتخاب کتاب کمک‌درسی مناسب است. استاد شاهین زاد که خود مؤلف کتابهای پرتیراژ و پرفروش انتشارات “تخته‌سیاه” و “مشاوران آموزش” است، به‌خوبی به این موضوع و دغدغه می‌پردازد:
ازآنجایی‌که رویکرد مطالعه و تمرین ما در درس ادبیات فارسی، موضوعی است لذا کتابهای زیر که همگی توسط استاد شاهین شاهین‌زاد به رشته تحریر درآمده‌اند، به کلیه دانش‌آموزان توصیه می‌شود.
۱) کتاب “آرایه‌های ادبی کاربردی مصور” از انتشارات تخته‌سیاه
(شامل توضیحات تصویری و تست‌های پر نکته از مبحث آرایه ادبی)
۲) کتاب “خواندنی‌های مصور ادبیات کنکور” از انتشارات تخته‌سیاه
(شامل توضیحات تصویری و کلیه نکات مربوط به مباحث لغت و املا و تاریخ ادبیات)
۳) کتاب “تیزشیم فارسی” از انتشارات مشاوران آموزش
(شامل ۳۳ آزمون فصلی و جامع و به همراه پاسخ‌نامه تشریحی خاص)
۴) کتاب “قرابت معنایی” از انتشارات مشاوران آموزش
(بررسی مبحث قرابت معنایی به‌طور ویژه و متفاوت)
نکته ویژه در مورد کتابهای استاد شاهین‌زاد این است که دانش‌آموزان با سطوح علمی متفاوت به‌خوبی می‌توانند از آنان استفاده کنند. نقطه قوت کتابهای ایشان، تألیف سؤالات نکته دار تستی و استفاده از سؤالات کنکور سراسری و آزمون قلم‌چی است و هم‌چنین زبان تدریس ایشان کاملاً ساده و قابل‌فهم است.
در مورد مبحث دستور زبان فارسی به علت پراکندگی موضوعات مختلف و نقص در کتاب درسی، پیشنهاد ایشان در درجه اول استفاده از کلاس درس و معلم است زیرا در مبحث دستور نقش نظارت بر دانش‌آموز امری حیاتی است. در مورد کتاب کمک‌آموزشی هم کتاب “دستور زبان فارسی” از مجموعه کتابهای هفت‌خوان انتشارات خیلی‌سبزپیشنهاد می‌شود.
در خصوص دانش‌آموزان رشته علوم انسانی هم که می‌خواهند برای درس ادبیات اختصاصی منبعی کامل داشته باشند، کتابهای علوم و فنون ادبی از انتشارات مشاوران آموزش و انتشارات گاج پیشنهاد می‌شود.
شرکت در آزمون‌های چهارگزینه‌ای؛ امری حیاتی ضروری!
یکی دیگر از دوراهی‌های پیش روی دانش‌آموزان، انتخاب و تشخیص آزمون چهارگزینه‌ای مناسب است. استاد شاهین زاد مزایا و معایت آزمون‌های مختلف را این‌گونه تشریح می‌کند:
بنده در حال حاضر طراح سؤالات آزمون‌های آنلاین “تستر” هستم. از نکات مثبت این آزمون‌ها، عدم امکان تقلب و صحت نتیجه‌های داوطلبان است.
مزایا و معایب سایر آزمون‌های موجود را می‌توان به این صورت طبقه‌بندی کرد:
آزمون قلم چی
نقطه قوت: جامعه آماری مناسب – کیفیت قابل قبول سؤالات
نقطه‌ضعف: امکان لو رفتن سؤالات – وجود ۲۰ سؤال به‌جای ۲۵ سؤال و ناکامی دانش‌آموزان در مدیریت زمان درس ادبیات فارسی در کنکور سراسری
آزمون گزینه دو
نقطه قوت: وجود ۲۵ سؤال برای درس ادبیات فارسی _ برنامه‌ریزی سه هفته در میان برای برگزاری آزمون
نقطه‌ضعف: جامعه آماری ضعیف
دانش‌آموزان می‌توانند در آزمون‌های سازمان سنجش نیز شرکت کنند تا با سبک و سیاق سؤالات کنکور سراسری بیشتر آشنا شوند، اما پیروی از برنامه و بودجه‌بندی آن به دلیل نداشتن برنامه خوب و مناسب توصیه نمی‌شود.
سال‌های پایه، فرصت‌های طلایی و تکرار نشدنی!
می‌دانیم اگر کسی یک‌باره به فکر تناسب‌اندام خود بیفتد و بخواهد در مدت کوتاه به وزن ایده‌ال خود برسد، باید متحمل رنج‌های گوناگون شود، اما اگر فردی از دوران نوجوانی به تناسب‌اندام خود بیندیشد و رژیم غذایی مناسب داشته باشد دیگر لازم نیست نگرانی از بابت وزن خود داشته باشد. موفقیت در کنکور سراسری نیز یک پروژه بلندمدت است که از سال‌های پایه آغاز می‌شود. لذا هرچه در سال‌های پایه با دروس مختلف ارتباط بهتری برقرار کنیم، در سال کنکور کار آسان‌تری خواهیم داشت. سال دوازدهمی‌ها هم دقت کنند که می‌توانند به‌خوبی با صرف وقت و تلاش و تمرین فراوان نواقص گذشته خود را برطرف کنند.
کلام آخر و جمع‌بندی
درس ادبیات فارسی به‌عنوان درسی کاملاً کلیدی، ازلحاظ روانی تأثیر زیادی روی داوطلب کنکور سراسری می‌گذارد. زیرا اگر بتواند به‌خوبی از عهده سؤالات اولین درس دفترچه سؤالات کنکور سراسری بربیاید، باقدرت زیادی به ادامه راه خواهد پرداخت.
دانش‌آموزان با شرکت در آزمون‌های تستی و پایبندی به برنامه و حرکت منظم به سمت هدف‌هایشان می‌توانند با سربلندی سال کنکور را پشت سر بگذارند. با توجه به شرایط فعلی و وجود بیماری کرونا، دانش‌آموزان می‌بایست حتی‌المقدور شرایط آزمون و مدرسه را مثل پوشیدن لباس فرم و… برای خود تداعی کنند تا عملکرد بهتری در جلسه کنکور سراسری از خود نشان دهند.
و در آخر فراموش نکنیم که:
متفاوت رفتار کن، تا نتیجه متفاوت بگیری