کتاب «شیمی یازدهم تک‌جلدی – واجب» نوشته‌ی «مهندس بهمن بازرگانی» از «انتشارات مبتکران» را به جرئت می‌توان کامل‌ترین منبع موجود برای شیمی یازدهم در بازار کتاب معرفی کرد. مخاطبین این کتاب ۷۳۱ صفحه‌ای دانش‌آموزان رشته‌های «ریاضی و فیزیک» و «علوم تجربی» در سال یازدهم و همچنین دانش‌آموزان کنکوری هستند. لحن و شیوه‌ی بیان این کتاب، بسیار صمیمی و حتی تا حدی طنز است به‌طوری که آن‌قدر جذابیت دارد که دانش‌آموز را با خود همراه می‌کند. کتاب شیمی پایه یازدهم مبتکران قالباً برای کسب درصد بالا در کنکور و آزمون‌های تستی طراحی شده است. اما دانش آموزان می‌توانند برای امتحانات نهایی و مدرسه نیز این کتاب استفاده کنند.
درباره‌ی نویسنده
مهندس بهمن بازرگانی، نویسنده‌ی کتاب‌های شیمی کنکور از انتشارات مبتکران، با توجه به تألیفات نسبتاً زیادی که در این زمینه داشته، به شهرت رسیده است.
ازجمله تألیفات او می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:
کتاب‌های دیگری نیز از این نویسنده در بازار کتاب موجود است. مهندس بازرگانی علاوه بر تألیف کتاب، در زمینه‌ی تدریس شیمی هم بسیار فعال هستند. و جز بهترین مدرسین و مؤلفین شیمی کنکور به شمار می‌روند.
اهمیت شیمی یازدهم در کنکور سراسری
دانش‌آموزان در هر دو رشته‌ی ریاضی و علوم تجربی در کنکور سراسری باید پاسخگوی ۳۵ سؤال شیمی در ۳۵ دقیقه باشند. که بودجه‌بندی آن به ترتیب زیر است:
- شیمی دهم: ۸ سؤال (۲۳ درصد)
- شیمی یازدهم: ۱۴ سؤال (۴۰ درصد)
- شیمی دوازدهم: ۱۳ سؤال (۳۷ درصد)
همان‌طور که مشاهده می‌کنید شیمی یازدهم تعداد تست بیشتری را به خود اختصاص داده؛ بنابراین از اهمیت بیشتری نیز برخوردار است. ۱۴ سؤال مطرح شده در کنکور از ۳ فصل کتاب شیمی یازدهم طراحی می‌شوند، که تعداد سؤال ارائه شده از هر فصل به شرح زیر است:
- فصل اول: قدر هدایای زمینی را بدانیم (۴ سؤال)
- فصل دوم: در پی غذای سالم (۴ سؤال)
- فصل سوم: پوشاک، نیازی پایان ناپذیر (۶ سؤال)
شیمی یازدهم واجب مبتکران (تک جلدی)
ساختار کلی کتاب
در ابتدای هر فصل، با ارائه‌ی یک عنوان بندی مشخص می‌کند که هر فصل را به چند عنوان بخش‌بندی کرده، که برخی از این عناوین به چند زیر عنوان تقسیم شده‌اند. سپس تست‌ها آغاز می‌شود و بعد از آن پاسخنامه کلیدی آورده شده است. در بخش پاسخنامه تشریحی که قسمت بعدی هر فصل است. به ترتیب عناوین کتاب، ایستگاه‌های درس و نکته که همان درسنامه‌های کتاب هستند گنجانده شده‌اند. که اگر بخواهیم نقدی منفی داشته باشیم، یکی از موارد همین وجود درسنامه‌ها در بخش پاسخنامه است. بهتر بود که درسنامه‌ها به قسمت تست‌ها (مانند خیلی از کتاب‌های دیگر تست) منتقل می‌شد. هرچند که این موضوع را با بیان آدرس ایستگاه‌های درس و نکته مورد نیاز در ابتدای هر قسمت از تست‌ها، برطرف کرده است. جدول زیر اطلاعات جامعی درباره‌ی این کتاب به شما می‌دهد.
| ردیف | عنوان فصل | تعداد صفحات | تعداد عناوین | تعداد تست‌ها | تعداد ایستگاه‌های درس و نکته |
| فصل اول | قدر هدایای زمینی را بدانیم | ۲۳۶ | ۲۰ | ۳۹۸ | ۵۷ |
| فصل دوم | در پی غذای سالم | ۳۳۲ | ۱۹ | ۵۰۱ | ۸۰ |
| فصل سوم | پوشاک، نیازی پایان ناپذیر | ۱۳۴ | ۶ | ۱۹۶ | ۲۳ |
ویژگی‌های کتاب
تست‌ها
برای هر عنوان و زیرعنوان، تست‌های جداگانه‌ای در نظر گرفته شده است. در ابتدای هر قسمت از تست‌ها، تیتری به نام «تطابق با متن کتاب درسی» می‌بینیم. که دقیقاً مشخص می‌کند تست‌ها مربوط به چه صفحاتی از کتاب درسی هستند. برای مثال در صفحه‌ی ۵۷۱ در قسمت تطابق با متن کتاب درسی جمله‌ی “از سر تیتر «الیاف و درشت مولکول‌ها» در صفحه‌ی ۱۰۰ تا سر تیتر «پلیمری شدن (بسپارش)» در صفحه‌ی ۱۰۲ کتاب درسی”، که این ویژگی برای دانش‌آموزانی که در آزمون‌های آزمایشی مرحله‌ای شرکت می‌کنند فوق‌العاده کاربردی است. دانش‌آموز دقیقاً می‌داند که باید چه مباحثی از این کتاب را برای آزمون خود مطالعه کند.
بعد از تطابق با متن کتاب درسی، قسمت دیگری به نام پیش‌نیاز می‌بینیم که شماره‌ی ایستگاه‌های درس و نکته پیش‌نیاز تست‌های مربوط به همان قسمت است. یعنی به دانش‌آموز پیشنهاد می‌شود که ابتدا ایستگاه درس و نکته را مطالعه کند، سپس به سراغ حل تست‌ها برود.
از جمله بخش‌های جذاب کتاب در تست‌ها برای دانش‌آموزان، پارازیت است. پارازیت‌ها لابه‌لای تست‌ها قرار دارند که عمدتاً جنبه‌ی طنز و سرگرمی دارند و با فونت دیگری نوشته شده‌اند. این مورد از کتاب مانند یک زنگ تفریح خیلی کوتاه عمل می‌کند که دانش‌آموز انرژی لازم برای حل تست‌های بعدی را به دست آورد. به عنوان مثال در صفحه‌ی ۹ می‌بینیم:
با این که لیست کامل شبه فلزها در متن کتاب درسی آورده نشده است اما در مورد استاندارد بودن تست بعدی خیال‌تان تختِ تخت باشد. اصلاً خیال‌تان سرویس مبلمان باشد!
و اما برویم سراغ یکی از چندین نکته بسیار درخشان این کتاب به نام «تست‌های V.I.T » که مخفف عبارت Very Important Tests است. (حتماً می‌دونید که به معنای تست‌های خیلی مهم هست دیگه!!)
در کنار برخی از تست‌های کتاب علامت V.I.T را می‌بینید. مهندس بازرگانی در مقدمه‌ی کتاب به دانش‌آموزان پیشنهاد کرده که ابتدا تست‌های با علامت V.I.T را حل کنید؛ چرا که این تست‌ها دربرگیرنده‌ی تمامی مطالب کتاب هستند و به عبارتی دانش‌آموز را برای کنکور سراسری و آزمون‌های مختلف آماده می‌کند. و بعد از آن در صورتی که دانش‌آموز فرصت داشته باشد، برای محکم کاری (به قول خود مهندس بازرگانی) سایر تست‌ها را نیز حل و بررسی کند. یکی از معایب کتاب، حجم بسیار بالای آن است که این ایده تا حدی آن را مرتفع کرده است.
نکته جالب درباره‌ی این کتاب جدا کردن تست‌های تالیفی و کنکور است. در هر عنوان ابتدا تست‌های تالیفی، سپس تست‌های کنکور با تیتر «تست‌های کنکور سراسری مربوط به این مبحث (به ترتیب سال)» آورده شده است.
ایستگاه‌های درس و نکته (درسنامه‌ها)
باید اعتراف کنم که درسنامه‌های کتاب شیمی یازدهم تک‌جلدی – واجب مبتکران، از بهترین‌های این حوزه است (شاید هم بهترین).
هرچند حجم زیادی دارد اما ارزش وقت گذاشتن را دارد. ایستگاه‌های درس و نکته به معنای اصلی کلمه، خودآموز هستند. هر دانش‌آموزی از هر سطحی می‌تواند درسنامه‌های این کتاب را بفهمد. خیلی خیلی کم پیش می‌آید که درباره‌ی یک کتاب، چنین جمله‌ای را بیان کنم.
برای آموزش در ایستگاه‌ها از روش‌های نوین و جذابی استفاده شده که به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
با طرح آموزش کارتونی (کاریکاتور) سعی شده برخی مفاهیم کتاب را با تصویری کارتونی بیان کند، تا این مطالب و مفاهیم در ذهن و حافظه‌ی دانش‌آموز بهتر نقش ببندد.
روش دیگر آموزش، مناظره و بحث با دانش‌آموزان و سوال‌های متدوال دانش‌آموزی است؛ چرا که یکی از روش‌های مؤثر در یادگیری، مباحثه و مناظره است.
در این حالت گاهی معلم و دانش‌آموز با سطوح مختلف «صفر کیلومتر و بی‌دقت»، «متوسط و کاملاً معمولی» و «تیز و عمیق و دقیق» با نمادهای مربوط به خودشان، حضور دارند که هرکدام نماینده‌ی طیف خاصی از دانش‌آموزان هستند.
بحث‌های بین این سه مدل دانش‌آموز و معلم، بسیار جذاب و حتی گاهی طنز است که هم آموزش را جذاب می‌کند و هم این‌که نویسنده اشتباهات رایج دانش‌آموزان را به این شیوه از زبان دانش‌آموز بیان می‌کند، که معلم اشتباهات را برای دانش‌آموزان باز می‌کند و توضیح می‌دهد. با این روش، درصد اشتباه دانش‌آموزان در آزمون‌ها و کنکور به‌شدت کاهش می‌یابد.
از دیگر ویژگی‌های درسنامه‌ها، می‌توان به گام‌به‌گام بودن آموزش، شماره‌گذاری قاعده‌ها و همانند پارازیت، اینجا هم مطالبی طنز با فونت دیگر آمده که با وجود حجم زیاد، دانش‌آموز را خسته نمی‌کند. (البته از نظر من، نظر شما رو نمی‌دونم!)
همه‌ی این ویژگی‌ها باعث شده است که ایستگاه‌های درس و نکته‌ی این کتاب، به یک خودآموز بسیار قوی تبدیل شود.
پاسخنامه
در ابتدای بخش پاسخنامه از هر فصل، ابتدا پاسخنامه کلیدی آورده شده است. که پاسخ کلیدی تمامی تست‌های فصل موردنظر هستند.
بعد از آن، پاسخنامه‌ی تشریحی که ایستگاه‌های درس و نکته را هم دربر می‌گیرد، آمده است.
مثل سایر قسمت‌ها، که کامل و جامع بود، پاسخنامه‌ی تشریحی نیز از این ویژگی برخوردار است. هر آنچه که دانش‌آموز برای درک پاسخ سؤالات نیاز دارد را در خود جای داده است. در سؤالاتی که لازم دیده شده، به بررسی سایر گزینه‌ها نیز پرداخته است. حتی بعضی سؤالات در حد یک صفحه جواب دارند! مثلاً در فصل دوم، پاسخ تشریحی سؤال شماره ۳۱۰، صفحه‌ی ۴۸۱ را به‌طور کامل به خود اختصاص داده است.
در ضمن این‌که سؤالاتی که دو روش مختلف برای حل دارند (برای مثال تستی و روش کتاب درسی)، هر دو روش قید شده‌اند.
در قسمت پاسخ تشریحی نیز، مطالب سرگرم‌کننده و طنز وجود دارد (اصلاً نمی‌ذاره دانش‌آموز خسته بشه که 😐 )
پاسخنامه تشریحی کتاب شیمی یازدهم تک‌جلدی – واجب، یک ویژگی منحصربه فرد دارد. سطح دشواری تست‌ها با نمادهای مرتبط به ۴ دسته‌ی «تست آسان (زیر ۳۰ ثانیه) »، «تست متوسط (زیر یک دقیقه) »، «تست سخت (بیش از یک دقیقه) » و در نهایت «خیلی سخت (بیش از ۳ دقیقه) » تقسیم‌بندی شده است؛ که سطح تست‌ها در پاسخنامه تشریحی دیده می‌شود.
اتفاق مثبت اینجاست که سطح تست در کنار صورت سؤال مشخص نیست. اگر سطح تست‌ها کنار صورت سؤال مشخص می‌شد، دانش‌آموز قبل از خواندن و اقدام به حل تست از سطح سؤال آگاه می‌شد و همین یک نکته‌ی منفی است. زیرا در کنکور، آزمون و … دانش‌آموز بدون آگاهی از سطح تست، باید اقدام به حل کند، اما در این صورت که سطح تست کنار پاسخش آمده، دانش‌آموز می‌تواند سطح خود را با این معیار که قادر به حل چه سطح سؤالاتی در چه مدت زمانی است، بسنجد.
چند پیشنهاد
- در مقاله بیان شد که این کتاب برای هر دانش‌آموزی در هر سطحی مناسب است چرا که تست‌ها و درسنامه‌ها طوری تألیف شده‌اند که هر دانش‌آموزی متوجه آن می‌شود. اما نکته‌ی قابل توجه حجم زیاد کتاب است، بنابراین تنها دانش‌آموزانی این کتاب را تهیه کنند که توانایی مطالعه این حجم را دارند.
- پیشنهاد می‌شود که دانش‌آموزان یازدهم و کنکوری، در هر مبحث ابتدا ایستگاه درس و نکته را مطالعه کنند، سپس به سراغ تست‌های V.I.T بروند و اگر در ادامه فرصتی پیش آمد به سایر تست‌های آن بپردازند.
- با توجه به مفصل بودن پاسخنامه، اگر در سؤالی تسلط داشتید، خیلی نیاز نیست وقت خود را صرف پاسخنامه کنید و بجای آن تست‌های بیشتری حل کنید.
- برای مرور شیمی یازدهم، می‌توانید از کتاب فیل شیمی یازدهم از انتشارات مبتکران استفاده کنید. البته توجه کنید فیل شیمی فقط برای مرور کاربرد دارد و برای آموزش مناسب نیست؛ پس نمی‌تواند جایگزین کتاب شیمی یازدهم تک‌جلدی – واجب شود.
- با مطالعه‌ی این کتاب دیگر نیازی به استفاده از کتاب درسی نیست؛ زیرا تمام مطالب کتاب درسی به صورت خط به خط با تست‌های کافی، در این کتاب موجود است.
سلام مبتکران یازدهم نسبت به قبل سال ۹۹تغیر زیادی داشته میخاد منبع رو عوض کنی یا نه