داوطلبان کنکور بعد از شرکت در کنکور و حتی قبل از آن به دنبال اطلاعاتی از رشته‌های مدنظر خود هستند. مهندسی هوافضا یکی از رشته‌هایی است که به سبب نامی که دارد، مورد توجه بسیاری از دانش‌آموزان رشته‌ی ریاضی قرار می‌گیرد. اگر شما نیز جز همین دسته از افراد و دانش‌آموزان هستید، تا پایان این مطلب حتماً با ما همراه باشید. رشته‌ی مهندسی هوافضا در گذشته یکی از گرایش‌های رشته‌ی مکانیک محسوب می‌شد و در سال ۱۳۶۶ برای اولین بار وارد رشته‌های دانشگاهی ایران شد. با گذشت زمان و گسترش این علم، این رشته برای دوره‌ی کارشناسی نیز تعریف و خود تبدیل به یک شاخه‌ی مجزا و از مکانیک جدا شد. نخستین بار دانشگاه صنعتی امیرکبیر اقدام به ارائه‌ی این رشته در دوره‌ی کارشناسی کرد.
کشور ایران در صنعت هوافضا رتبه یک خاورمیانه و رتبه ۱۳ را در جهان دارد. این رشته مربوط به طراحی و محاسبه‌ی اجسام پرنده در هوا و فضا مانند بالگردها، موشک‌ها، ماهواره‌ها و ماهواره‌برها، پهپادها و… است. مهندسی هوافضا را باید جز پیشرفته‌ترین رشته‌ها دانست زیرا بسیاری از رشته‌های دیگر در این علم نمود پیدا می‌کند. برای نمونه علم مواد مرکب در آغاز در صنعت هوافضا استفاده شد. و نیز روش عددی اجزای محدود که امروزه در صنعت، تغییر و تحولاتی زیادی در طراحی و محاسبه ایجاد کرده، برای اولین بار در طراحی هواپیماهای جنگنده استفاده شد و از آن‌جا به سایر علوم سرایت کرد. بنابراین هوافضا علمی است که باید با دقت و ظرافت زیادی در آن پیش رفت، زیرا کوچک‌ترین خطا در محاسبات ممکن است به سقوط وسیله‌ی پرنده منجر شود.
ظرفیت پذیرش و دانشگاههای برتر رشته‌ی مهندسی هوافضا
هوافضا رشته‌ای است که در حال گسترش است، بنابراین دوره‌ی کارشناسی این رشته هنوز در تعداد کمی از دانشگاههای ایران ارائه می‌شود. بر اساس دفترچه‌ی انتخاب رشته سال ۹۹ که ممکن است در ۱۴۰۰ تغییرات اندکی داشته باشد، دانشگاههای زیر رشته‌ی مهندسی هوافضا را در دوره‌ی کارشناسی ارائه می‌دهند:
- دانشگاه شریف (روزانه و پردیس خودگردان)
- دانشگاه صنعتی امیرکبیر (روزانه و پردیس خودگران)
- دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی (روزانه و نوبت دوم)
- دانشگاه شهید بهشتی (روزانه)
- دانشگاه اصفهان (روزانه و نوبت دوم)
- دانشگاه فردوسی مشهد (روزانه و نوبت دوم)
- مرکز آموزش عالی فنی و مهندسی بویین زهرا (روزانه و نوبت دوم)
- دانشگاه حکیم سبزواری (روزانه و نوبت دوم)
- دانشگاه صنعتی ارومیه (روزانه)
این دانشگاه‌ها به صورت مستقیم و بدون مصاحبه با توجه به رتبه کنکور و انتخاب رشته داوطلبان اقدام به جذب دانشجو می‌کنند. دانشگاههای دیگری نیز داوطلبان این رشته را با توجه به رتبه کنکور و بعد از آن با مصاحبه، جذب می‌کنند. این دانشگاه‌ها وابسته به نهادهای مختلفی مانند وزارت دفاع و سپاه هستند که عبارت‌اند از:
- دانشگاه امام حسین (ع) (تهران)
- دانشگاه شهید ستاری (تهران)
- دانشگاه صنعتی مالک اشتر (شاهین‌شهر اصفهان)
اساسی‌ترین سوالی که داوطلبان کنکور دارند، رتبه‌ی قبولی در رشته‌های مختلف است، که در این باره باید گفت آمار دقیقی وجود ندارد و هر موسسه‌ای که رتبه‌های قبولی در رشته‌های مختلف را ارائه می‌دهد، فقط منحصر به دانش‌آموزان همان مؤسسه است و جامعیت ندارد. ما برای شما اطلاعاتی را به دست آوردیم که بر اساس قبولی‌های سال ۹۹ رشته‌ی مهندسی هوافضا است و به صورت بازه به تفکیک مناطق یک تا سه کشوری بیان شده است.
| منطقه ۳ | منطقه ۲ | منطقه ۱ | شهر | دوره | نام دانشگاه |
| ۲۰۰ تا ۳۰۰ | ۵۰۰ تا ۶۰۰ | ۶۰۰ تا ۸۰۰ | تهران | روزانه | دانشگاه صنعتی شریف |
| ۳۰۰ تا ۴۰۰ | ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ | ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ | تهران | روزانه | دانشگاه صنعتی امیرکبیر |
| ۵۰۰ تا ۶۰۰ | ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ | ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ | تهران | روزانه | دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی |
| ۶۰۰ تا ۸۰۰ | ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ | ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ | تهران | روزانه | دانشگاه شهید بهشتی |
| ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ | ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ | ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ | اصفهان | روزانه | دانشگاه اصفهان |
| ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ | ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ | ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ | مشهد | روزانه | دانشگاه فردوسی مشهد |
| ۴۰۰۰ تا ۴۵۰۰ | ۱۰۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ | ۱۲۰۰۰ تا ۱۴۰۰۰ | ارومیه | روزانه | دانشگاه صنعتی ارومیه |
| ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ | ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ | ۱۲۰۰۰ تا ۱۴۰۰۰ | بویین زهرا | روزانه | مرکز فنی مهندسی بویین زهرا |
| ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ | ۱۰۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ | ۱۲۰۰۰ تا ۱۴۰۰۰ | سبزوار | روزانه | دانشگاه حکیم سبزواری |
| ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ | ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ | ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ | تهران | نوبت دوم | دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی |
| ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ | ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ | ۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ | اصفهان | نوبت دوم | دانشگاه اصفهان |
| ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ | ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ | ۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ | مشهد | نوبت دوم | دانشگاه فردوسی مشهد |
| ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ | ۱۲۰۰۰ تا ۱۴۰۰۰ | ۱۴۰۰۰ تا ۱۶۰۰۰ | بویین زهرا | نوبت دوم | مرکز فنی مهندسی بویین زهرا |
| ۱۰۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ | ۱۲۰۰۰ تا ۱۴۰۰۰ | ۱۴۰۰۰ تا ۱۶۰۰۰ | سبزوار | نوبت دوم | دانشگاه حکیم سبزواری |
| ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ | ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ | ۳۰۰۰ تا ۳۵۰۰ | تهران | پردیس خودگردان | دانشگاه صنعتی شریف |
| ۴۰۰۰ تا ۴۵۰۰ | ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ | ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ | تهران | پردیس خودگردان | دانشگاه صنعتی امیرکبیر |
منظور از نوبت دوم در این جدول همان دوره‌ی شبانه است. در ضمن در دانشگاههای نام برده شده در جدول، پذیرش به صورت دختر و پسر است.
تصورات غلط درباره‌ی رشته‌ی مهندسی هوافضا
تصور بسیاری از دانش‌آموزان و عموم مردم درباره‌ی رشته‌ی مهندسی هوافضا بر آن که این رشته به تربیت تیم پرواز (خلبان، کنترل پرواز و…) می‌پردازد. اما حقیقت این است که مهندسی هوافضا یک رشته‌ی مهندسی است و همان‌طور که در بالا نیز ذکر شد به طراحی و محاسبه‌ی اجسام پرنده در هوا و فضا مربوط می‌شود. بنابراین اگر داوطلبی علاقه‌مند به خلبانی است بهتر است به جای این رشته در «مرکز آموزش عالی هوانوردی و فرودگاهی کشور» در یکی از رشته‌های «مهندسی الکترونیک هواپیمایی»، «مهندسی تعمیر و نگهداری هواپیما» و به ویژه در رشته‌ی «مهندسی هوانوردی و مراقبت پرواز» مشغول به تحصیل شوند. دانش‌آموزان دیگری نیز تصورشان بر این است که رشته‌ی مهندسی هوافضا با مباحث نجومی مرتبط است، که این نیز تصوری اشتباه است. این دانش‌آموزان نیز باید در رشته‌ی «نجوم و اخترفیزیک» تحصیل کنند.
واحدهای درسی رشته‌ی مهندسی هوافضا و ارتباط آن‌ها با دروس متوسطه دوم
دانشجویان دوره‌ی کارشناسی رشته‌ی مهندسی هوافضا در طول ۴ تا ۵ سال (۸ تا ۱۰ ترم) باید ۱۴۳ واحد را با موفقیت بگذارنند. این ۱۴۳ واحد به ۵ دسته‌ی زیر تقسیم می‌شوند:
- دروس عمومی: ۲۲ واحد
- دروس پایه: ۲۲ واحد
- دروس اصلی: ۵۰ واحد
- دروس تخصصی: ۳۹ واحد
- پروژه‌ی تخصصی و کارگاه: ۱۰ واحد
هر یک از دروسِ زیرمجموعه‌ی موارد بالا را در جداول زیر آورده‌ایم.
نکته: علاوه بر ۳۰ واحد ذکر شده، دانشجویان باید ۹ واحد نیز از دروس تخصصی اختیاری را بگذرانند که به دلیل تعدد این دروس از آوردن آن خودداری کرده‌ایم.
با توجه به دروس و محتویات آن، دانش‌آموزانی که می‌خواهند رشته‌ی مهندسی هوافضا را برگزینند، باید بر دروس حسابان یازدهم و حسابان دوازدهم، به طور ویژه‌تر دروس فیزیک دهم و فیزیک دوازدهم در فصول ترمودینامیک، فشار و چگالی، حرکت شناسی، دینامیک و نوسان و موج تسلط داشته و علاوه بر آن به این مباحث علاقه‌مند نیز باشند. در ضمن همان‌طور که می‌بینید مباحث مرتبط با نجوم و اخترشناسی در این رشته جایی ندارد.
گرایش‌های مقطع کارشناسی ارشد و دکترا مهندسی هوافضا
این رشته در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا دارای ۵ گرایش مختلف است که عبارت‌اند از:
- آیرودینامیک
- پیشرانش
- دینامیک پرواز و کنترل
- سازه‌های فضایی
- مهندسی فضایی
آینده‌ی شغلی و محیط کار یک مهندس هوافضا
فارغ‌التحصیلان رشته‌ی مهندسی هوافضا می‌توانند در دو بخش خصوصی و دولتی مشغول به کار شوند. در چند سال اخیر نیاز به مهندسین هوافضا در بخش دولتی افزایش داشته است. نهادهای دولتی مرتبط با هوافضا به صورت وابسته و یا مستقل از وزارت دفاع فعالیت می‌کنند. سازمان صنایع هوافضا به عنوان یک نهاد نظامی و سازمان فضایی به عنوان نهاد غیرنظامی، جز بزرگ‌ترین مراکز کارآفرینی مهندسی هوافضا محسوب می‌شوند. سایر شرکت‌ها نیز به کار تحقیقاتی و ساخت در زمینه‌ی هواپیمایی، موشک و ماهواره مشغول هستند. تعداد متخصصان هوافضا در این مراکز کمتر از متخصصان رشته‌های مادر مانند مکانیک و برق است. بنابراین از این بابت بازار کار هوافضایی‌ها محدود است. هر چند تعداد فارغ‌التحصیلان این رشته نیز پایین است. مسئله‌ی دیگر جنسیت است که از دغدغه‌های خانم‌ها برای تحصیل در این رشته محسوب می‌شود.
حقیقت این است که استخدام در مراکز این رشته به‌ویژه در بخش دولتی برای خانم‌ها محدودتر از خانم‌ها است. اما در بخش خصوصی چنین مشکلی وجود ندارد و تنها موضوع، حضور اقلیتی خانم‌ها در این رشته است. مهندسین ﻫﻮاﻓﻀﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻬﻨﺪﺳین، ﺣﻖ ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر ﺑﺮای ﮐﺎر ﯾﺎ ﺗﺤﺼﯿﻞ را دارﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر رﺳﻤﯽ در ﺑﺨﺶﻫﺎی اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻫﻮاﻓﻀﺎ ﮐﺎر ﮐﺮده‌اﻧﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮای ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺎ اﺟﺎزه‌ی ﻧﻬﺎد ﻣﺮﺑﻮﻃ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﺮوج از ﮐﺸﻮر ﮐﻨﻨﺪ. به طور کلی باید بازار کار مهندسین هوافضا در ایران را محدودتر از رشته‌های مانند مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی کامپیوتر و… دانست. نکته‌ی بسیار مهمی که باید بیان شود، محدودیت‌ها برای افرادی است که در سازمان‌ها و نهادهای استراتژیک مشغول به کار هستند. اگر شخصیتی دارید که محدودیت‌های امنیتی را نمی‌توانید بپذیرید، بهتر است به فکر رشته‌ی دیگری باشید (این موضوع تجربه‌ی شخصی بنده است که در این رشته تحصیل کرده‌ام.)