درس زیست‌شناسی مهم‌ترین درس برای دانش‌آموزان رشته‌ی تجربی است. در واقع عملکرد دانش‌آموزان در پاسخدهی به سؤالات این تأثیر بسیار بیشتری نسبت به هر درس دیگری بر رتبه‌ی کنکور دانش‌آموزان این رشته دارد. به عبارتی دیگر نه تنها بیشترین تعداد تست در کنکورهای سراسری رشته‌ی تجربی به درس زیست‌شناسی اختصاص دارد، بلکه ضریب تأثیر سؤالات این درس نیز به نسبت دیگر دروس بالاتر است. به همین دلیل دانش‌آموزان رشته‌ی تجربی عموماً وقت بسیار زیادی را برای یادگیری و به خاطر سپردن نکات این درس می‌گذارند. با وجود آن که منبع اصلی آموزشی این درس کتب درسی بوده و تسلط بالا بر کتب درسی لازمه‌ی عملکرد مطلوب در سؤالات کنکوری این درس است، عموماً کتب درسی به تنهایی برای کسب درصد بالا در سؤالات این درس کافی نیستند و دانش‌آموزان باید از منابع کمک آموزشی در دسترس خود نیز استفاده نمایند. امروزه همه‌ی انتشارات مطرح کتب کمک آموزشی کشور کتب متنوعی برای آموزش و تست درس زیست‌شناسی در درسترس دانش‌آموزان قرار داده‌اند. تنوع بالای این کتب باعث شده است که انتخاب بهترین منبع کمک آموزشی برای دانش‌آموزان و یا حتی دبیران کاری بس دشوار باشد. از بین کتب کمک آموزشی متنوع، کتب جامع که مطالب هر سه پایه‌ی دهم، یازدهم و دوازدهم را پوشش می‌دهند، در میان دانش‌آموزان پایه‌ی دوازدهم و همچنین متقاضیان شرکت در کنکور سراسری بسیار محبوب هستند. در ادامه‌ی این متن دو مورد از کتاب‌های کمک آموزشی جامع زیست‌شناسی معرفی و با یکدیگر مقایسه شده‌اند. کتاب‌های بررسی شده دو کتاب زیست‌شناسی جامع از انتشارات خیلی سبز و زیست جامع میکرو گاج است. انتشارات نام برده هر دو از برجسته‌ترین انتشارات کتب کمک آموزشی کشور هستند و طبیعتاً هر دو کتاب یاد شده نیز از بهترین منابع موجود در بازار هستند. امید است دانش‌آموزان و یا دبیران به کمک این متن بتوانند کتاب مناسب‌تر را از میان این دو کتاب انتخاب کنند.
بررسی ویژگی‌های کلی کتاب‌های زیست‌شناسی جامع خیلی سبز و میکرو گاج
شماری از ویژگی‌های کتاب زیست‌شناسی جامع از انتشارات خیلی سبز:
- این کتاب در دو جلد به تألیف دکتر پوریا خیراندیش، دکتر فرزام فرهمندنیا و گروه آموزشی ماز ارائه شده است.
- جلد اول این کتاب ۴۳۶ صفحه داشته و شامل پرسش‌های چهارگزینه‌ای می‌شود.
- جلد دوم این کتاب که ۷۲۶ صفحه دارد، به درسنامه‌ها و پاسخنامه‌ی تشریحی سؤالات اختصاص داده شده است.
- هر دو جلد این کتاب کاملاً رنگی هستند. این امر علاوه بر بخشیدن جلوه‌ی بصری مناسب به کتاب، بسیار برای یادگیری درسی همچون زیست‌شناسی که دارای تصاویر فراوان است، واجب است.
- این کتاب به مانند دیگر کتب انتشارات خیلی سبز از نظر گرافیکی بسیار جذاب است. کاریکاتورها و تصاویر متنوع در این کتاب جلوه‌ی بسیار مفرحی به آن بخشیده است.
- در این کتاب برای یادگیری بهتر دانش‌آموزان از جداول و نمودارهای مختلفی استفاده شده است.
- دو جلد این کتاب در کنار هم یک منبع کامل برای یادگیری و مرور تمامی نکات درس زیست‌شناسی موجود در کنکور و حل تست از این درس است.
- یکی دیگر از ویژگی‌های بسیار خوب این کتاب ارائه‌ی یک کد QR در ابتدای کتاب است که دانش‌آموزان با اسکن کردن این کد می‌توانند به تست‌های زیست‌شناسی کنکور سال ۱۴۰۰ دسترسی داشته باشند.
شماری از ویژگی‌های کتاب زیست جامع کنکور از سری کتب میکرو از انتشارات بین‌المللی گاج:
- این کتاب نیز در دو جلد توسط دکتر محمد عیسایی، دکتر اسفندیار طاهری، حسن قائمی و بهروز شهابی نوشته شده است.
- جلد اول این کتاب با ۴۴۸ صفحه به بانک تست اختصاص داده شده است.
- جلد اول این کتاب دارای ۱۱۱۲ صفحه است و شامل پاسخنامه‌ی تشریحی و توضیحات درسنامه می‌شود.
- این کتاب نیز مشابه کتاب خیلی سبز با هدف تسهیل فرآیند مطالعه‌ی دانش‌آموزان به صورت کاملاً رنگی چاپ شده است.
- این کتاب نیز به اندازه‌ی کافی برای انتقال بهتر مطالب به دانش‌آموزان از نمودارها و شکل‌های متنوع بهره برده است.
- از ویژگی‌های بسیار خوب این کتاب می‌توان به بخش «مقدمه‌ی مؤلفان» در ابتدای کتاب اشاره کرد. در این بخش توضیحات بسیار مهمی در مورد نحوه‌ی استفاده از کتاب، انواع تست‌ها و … نوشته شده است که دانش‌آموزان ختماً باید این مقدمه را مطالعه نمایند.
بررسی و مقایسه‌ی ساختار کلی کتاب‌ها
ساختار کلی هر دو کتاب کاملاً مشابه است. جلد اول از هر دو کتاب مختص تست‌ها و جلد دوم مختص درسنامه‌ها و پاسخ‌های تشریحی ارائه شده در جلد اول است. بخش‌بندی مطالب در هر دو کتاب کاملاً منطبق بر فصل‌بندی ارائه شده در کتب درسی است. هر دو کتاب مطالب هر فصل از هر کتب درسی را به چندین بخش کوچک‌تر تقسیم کرده و تست‌ها را به صورت میکروطبقه‌بندی شده ارائه کرده‌اند. درسنامه‌های ارائه شده در جلد دوم هر دو کتاب به صورت نکته‌وار، جدولی و یا نموداری در خلال توضیحات پاسخ سؤالات بیان شده است. هر دو کتاب منطبق بر نظام جدید آموزشی و سؤالات کنکورهای سال‌های اخیر نوشته شده‌اند. کتاب میکرو انتشارات گاج دسته‌بندی تست‌ها از منظر میزان دشواری و یا ترکیبی بودن تست‌ها را نیز بیان کرده است. این کتاب همچنین ترتیب چینش منظمی برای تست‌های هر مبحث در نظر گرفته است. چنین دسته‌بندی و یا چینش منظمی در تست‌های کتاب خیلی سبز دیده نمی‌شود. پاسخنامه‌ی کلیدی سؤالات هر د. کتاب نیز با هدف دسترسی ساده‌تر دانش‌آموزان به گزینه‌ی درست سؤالات، در انتهای جلد اول قرار داده شده است.
بررسی و مقایسه‌ی پاسخنامه‌ی تشریحی و درسنامه‌های کتاب‌ها
شباهت‌ها:
- هر دو کتاب درسنامه‌های هر موضوع را در لابه‌لای پاسخ تشریحی سؤالات آن مبحث ارائه کرده‌اند.
- درسنامه‌های هر دو کتاب به صورت کادرهای نکته، جداول، تصاویر و نمودارهای متنوع است. در واقع نمودارها و جداول ارائه شدشه در هر دو کتاب مطالب را به صورتی منسجم ارائه کرده‌اند که هم به یادگیری و هم به مرور سریع مطالب توسط دانش‌آموزان کمک می‌کند.
- از آن جا که هر دو کتاب تست‌های هر فصل از هر کتاب درسی را در چند موضوع دسته‌بندی کرده‌اند، درسنامه‌های دو کتاب نیز مشابه تست‌ها به صورت موضوعی تفکیک شده‌اند.
- درسنامه‌های هیچ کدام از این دو کتاب نباید به عنوان تنها منبع مرجع استفاده شود ولی درسنامه‌ی هر دو کتاب مکمل‌های بی‌نظیری برای کتب درسی هستند.
- با توجه به تآکید بیشتر کنکورهای دو سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ بر سؤالات ترکیبی، در هر دو کتاب نکات ترکیبی در کادرهای مشخص نوشته شده است تا دانش‌آموزان ارتباط بین فصول مختلف کتب درسی را بهتر درک کرده و در نتیجه عملکرد بهتری در حل سؤالات ترکیبی داشته باشند.
- در صورت لزوم در هر دو کتاب تمامی گزینه‌های سؤالات بررسی شده و تنها ه بیان دلیل درستی گزینه‌ی صحیح اکتفا نشده است.
تفاوت‌ها:
- در کتاب خیلی سبز توضیحات تکمیلی لازم برای فهم بهتر دانش‌آموزان با لحن صمیمی و فونتی متفاوت از سایر متون ارائه شده است؛ این در حالی است که لحن کتاب گاج کلاً رسمی است.
- در کتاب گاج برای بعضی از سؤالات که صورت سؤال نسبتاً پیچیده‌ای دارند، صورت سؤال تحت عنوان «سؤال چی میگه؟» به طور کامل توضیح داده شده است. کتاب خیلی سبز فاقد این ویژگی است.
- در کتاب خیلی سبز کلمات کلیدی توضیحات و همچنین قیدها (که اتفاقاً در کنکورهای نظام جدید آموزشی بسیار مورد توجه طراحان سؤالات کنککورهای سراسری بوده‌اند) به صورت بولد نوشته شده‌اند تا توجه دانش‌آموزان بیشتر جلب شود.
- در کتاب گاج نکات درسنامه‌ای همگی در کادرهای رنگی کاملاً مشخص نوشته شده‌اند؛ این در حالی است که در کتاب خیلی سبز تنها بعضی نکات در کادرهای مشخص نوشته شده‌اند و باقی نکات در خلل توضیح سؤالات بیان شده است.
- در پاسخنامه‌ی تشریحی کتاب گاج میزان دشواری تست‌ها و همچنین نوع تست‌ها مشخص شده است؛ این در حالی است که کتاب خیلی سبز از این نظر دسته‌بندی خاصی برای تست‌هایش ارائه نکرده است. لازم به ذکر است که منظور از نوع تست در کتاب گاج استنباطی (تست‌هایی که نکات گزینه‌های آن به صورت مستقیم در کتب درسی نیامده و مثلاً از شکل‌های کتب درسی استخراج شده است.)، مفهومی (تست‌هایی که متن کتب درسی را به بیانی دیگر و کمی مفهومی‌تر مطرح می‌کنند.) و یا خط به خط (تست‌هایی که در بیشتر گزینه‌های آن از خط به خط متون کتب درسی استفاده شده است) بودن آن است. از نظر میزان دشواری نیز کتاب گاج تست‌هایش را در سه دسته‌ی آسان، متوسط و سخت دسته‌بندی کرده است.
- کتاب گاج برای سؤالاتی که توضیحات بسیار طولانی و گسترده دارند، خلاصه‌ی توضیحات سؤال را نیز تحت عنوان «لب کلام اینه!» در انتهای سؤال نوشته است.
- در مواردی در کادرهای درسنامه‌ی کتب گاج سؤالات نمونه‌ای همراه با پاسخ ارائه شده است. کتاب خیلی سبز فاقد این ویژگی است.
- در کتاب گاج تله‌های تستی، طرز تفکر طراحان سؤالات کنکوری و نکات مشاوره‌ای رای مطالعه‌ی بهتر درس زیست‌شناسی نیز با علائم مشخصی ارائه شده است.
بررسی و مقایسه‌ی تست‌های کتاب‌ها
شباهت‌ها:
- هر دو کتاب تست‌ها را بر اساس موضوع و مطابق فصل‌بندی ارائه شده در کتب درسی، مرتب کرده‌اند.
- عمده‌ی تست‌ها در هر دو کتاب تألیفی هستند. کتاب گاج شامل سؤالات کنکورهای گذشته (کاملاً مشابه و یا با اندکی تغییر) و سؤالات خوب آزمون‌های آزمایشی گاج می‌شود. کتاب خیلی سبز نیز تعداد زیادی از تست‌های کنکوری (کاملاً مشابه و یا با اندکی تغییر) ارائه کرده است.
- هر دو کتاب منابع تست‌های غیر تألیفی را ذکر کرده‌اند.
- – تست‌های هر دو کتاب کاملاً استاندارد و منطبق بر کتب درسی نظام جدید آموزشی است. در هر دو کتاب سعی شده است تا حد ممکن چهارچوب کنکورهای سال‌های اخیر رعایت گردد.
- تنوع تست‌های هر دو کتاب از جنبه‌های مختلفی همچون منبع و میزان دشواری بالا است.
تفاوت‌ها:
- در کتاب گاج علاوه بر دسته‌بندی موضوعی، تست‌های ترکیبی و همچنین تست‌هایی که جنبه‌ی مروری دارند، با علامت مشخصی نشان داده شده‌اند. تست‌های ترکیبی البته در کتب خیلی سبز نیز مشخص شده‌اند.
- در ابتدای هر فصل از کتاب گاج یک جدول ارائه شده است که در آن تعداد سؤالات مستقل و ترکیبی مطرح شده در کنکورهای داخل و خارج ۹۸، ۹۹ و ۱۴۰۰ از آن مبحث و همچنین عنوان مباحث مهم آن فصل نوشته شده است.
- در کتاب گاج نکات مشاوره‌ای در مورد تست‌ها با رنگی متفاوت و لحنی صمیمی نوشته شده است که راهنمای بسیار خوبی برای دانش‌آموزان است.
- در کتاب خیلی سبز در انتهای هر فصل یک آزمون جهت جمع‌بندی نکات کل فصل ارائه شده است که متأسفانه کتاب گاج فاقد این ویژگی است.
- در انتهای کتاب گاج سؤالات کنکورهای سراسری داخل و خارج کشور برگزار شده در سال ۱۴۰۰ به صورت دو آزمون مجزا ارائه گشته است. این بخش می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند در پایان یادگیری تمام مباحث، دانش خود را با سؤالات استاندارد جدیدترین کنکورها محک بزنند.
جدول زیر تعداد تست‌های مختلف هر دو کتاب را مقایسه می‌کند:
کلام آخر و جمع‌بندی
هر دو کتاب زیست‌شناسی جامع از انتشارات خیلی سبز و زیست جامع کنکور از سری کتب میکرو انتشارات بین‌المللی گاج کتب کمک آموزشی بسیار مناسبی برای دانش‌آموزان رشته‌ی تجربی که می‌خواهند مطالب این درس را عمیق فرا گرفته و عملکرد مطلوبی در پاسخدهی به سؤالات درس زیست‌شناسی کنکورهای سراسری و یا آزمون‌های آزمایشی داشته باشند، هستند. دانش‌آموزان به کمک هر کدام از این دو کتاب می‌توانند مهارت خود در تست زدن در درس زیست‌شناسی را تا بیشترین حد ممکن بالا ببرند. هر دوی این کتاب‌ها کاملاً در سطح و چهارچوب کنکورهای سراسری نظام جدید آموزشی قرار دارند و و دانش‌آموزان با هر سطحی می‌توانند از این دو کتاب استفاده کرده و مهارت خود را به کمک این کتاب‌ها به مرور بالا ببرند.
هر دوی این کتاب‌ها بانک تست بسیار جامع و کاملی هستند که نکات مهم مباحث را در نکات، جداول، نمودارها و تصاویر متنوع ارائه کرده‌اند. از این رو درسنامه‌های ای دو کتاب به شدت برای مرور مطالب و یادگیری منسجم آن‌ها مناسب است ولی باید در کنار کتب درسی استفاده شود. لازم به ذکر است که مطالعه‌ی تنها یکی از این دو کتاب برای بالا بردن تسلط در تست زدن و در نهایت دستیابی به نتیجه‌ی مطلوب در کنکور یا آزمون‌های آزمایشی کافی است. به طور کلی کتاب خیلی سبز تعداد تست بیشتری نسبت به کتاب گاج ارائه کرده است اما توضیحات کتاب گاج مفصل‌تر از کتاب خیلی سبز است. دسته‌بندی تست‌ها از منظر میزان دشواری و نوع تست در کتاب گاج یک برتری واضح نسبت به کتاب خیلی سبز است. به طور پیشنهاد می‌شود دانش‌آموزان قوی‌تر که می‌خواهند تست بیشتری بزنند از کتاب خیلی سبز استفاده کرده و دانش‌آموزانی که نیاز به توضیحات گسترده‌تری دارند، کتاب گاج را خریداری نمایند. اما در حالت کلی، هر دوی این کتاب‌ها برای رساندن دانش‌آموزان به هدف صد زدن زیست‌شناسی کنکور کاملاً کافی هستند.