معرفی رشته‌ی مواد و متالورژی

دانش‌آموزان رشته‌ی ریاضی و فیزیک به هنگام انتخاب رشته با تعداد زیادی از رشته‌های مختلف مواجه هستند که انتخاب رشته‌ی مناسب از این بین کار چندان ساده‌ای نیست. با وجود محبوبیت رشته‌های مهندسی برق و مهندسی کامپیوتر، رشته‌های دیگری نیز هستند که آینده‌ی درخشانی دارند. بسیار مهم است که دانش‌آموزان هنگام انتخاب رشته تنها به محبوبیت یک یا دو رشته و رتبه‌ی کنکور خود اکتفا نکرده و با آگاهی خوبی نسبت به عمده‌ی رشته‌ها و همچنین علاقمندی‌ها و توانایی‌های خود تصمیم‌گیری کنند. خوشبختانه امروزه کسب اطلاعات در مورد هر چیزی بسیار آسان است. در این متن ما می‌خواهیم با معرفی رشته‌ی مواد و متالورژی و بررسی هر آن چه که دانش‌آموزان قبل از انتخاب رشته باید به آن توجه کنند، به دانش‌آموزان در فرآیند تصمیم‌گیری و انتخاب رشته کمک کنیم.

تاریخچه‌ی رشته‌ی مواد و متالورژی

پیشینه‌ی علم یا شاید بهتر است بگوییم هنر مواد و متالورژی به زمانی برمی‌گردد که انسان‌ها اولین فلزها را کشف کردند. متالورژی نامی است که بر علم و فن شناخت و استخراج فلزات و هنر کار بر روی آن‌ها نهاده شده است. مواد و متالورژی اما یک علم جدید به شمار می‌رود. در واقع قدمت استفاده از علم مدرن در جهات گوناگون بر روی مواد مختلف از جمله فلزات به صد سال نمی‌رسد، هر چند حتی در ایران باستان نیز تلاش‌های ساختارمند زیادی برای یافتن فلزات و استفاده‌ی کاربردی از آن‌ها در زندگی روزمره به کرات دیده شده است. امروزه با توجه به معادن غنی فلزات مختلف در کشورمان نیاز زیاد به تربیت افراد متخصص در حوزه‌ی مواد و متالورژی بر کسی پوشیده نیست.

ویژگی‌های لازم برای موفقیت در رشته‌ی مواد و متالورژی

همان طور که می‌دانید برای موفقیت در هر رشته لازم است افراد ترکیبی از مهارت‌های نرم و سخت مختلف را داشته باشند. رشته‌ی مواد و متالورژی نیز از این قائده مستثنی نیست. دانش‌آموزانی که به سه درس شیمی، فیزیک و ریاضی علاقه‌ی زیادی دارند، می‌توانند مطمئن باشند که به عموم دروس رشته‌ی مواد و متالورژی نیز علاقمند خواهند بود. مهم‌ترین مهارت‌های سخت مرتبط با رشته‌ی مواد و متالورژی نرم‌افزارهای مرتبط با این رشته از جمله SolidCast، MAGMA، Mold Flow، Flow 3D Cast، و …است. مهارت‌های نرم لازم برای موفقیت در شغل‌های حوزه‌ی مواد و متالورژی نیز عبارت‌اند از:

• توانایی حل مسئله
• ارتباط عمومی بالا
• مهارت کار گروهی
• توانایی حل مسئله
• توانایی سازمان‌دهی و مدیریت
• دانش کافی در مورد کسب‌ و کارها و تجارت‌های مرتبط
• مهارت‌های میان فردی و ارتباطی قوی
• ابتکار و خلاقیت
• دانش IT
• توانایی تجزیه‌ و تحلیل

معرفی دروس‌ دانشگاهی و گرایش‌های رشته‌ی مواد و متالورژی در مقطع کارشناسی

مقطع کارشناسی رشته‌ی مواد و متالورژی یک دوره‌ی ۴ ساله است که در این مدت زمان دانشجویان باید ۱۶۰ واحد را با نمره‌ی قبولی بگذرانند. این واحدها شامل دروس عمومی، دروس پایه، دروس اصلی، دروس تخصصی و دروس تخصصی می‌شوند. جدول تعداد واحدهای گروه‌های درسی رشته‌ی مواد و متالورژی را نشان داده است:

دروس عمومی رشته‌ی مواد و متالورژی دقیقاً مشابه دروس عمومی سایر رشته‌های دانشگاهی در ایران است و شامل ادبیات فارسی، یک درس از  سری دروس تاریخ و تمدن اسلامی، یک درس از سری دروس انقلاب اسلامی، یک درس از سری دروس اخلاق اسلامی، تربیت بدنی ۱ و ۲، زبان عمومی، دو درس از سری دروس مبانی نظری اسلام، دانش خانواده و جمعیت و یک درس از سری دروس آشنایی با منابع اسلامی می‌شود. دروس پایه دروسی هستند که بین تمامی رشته‌های مهندسی مشترکند و همگی پیش‌نیازهای مهمی برای دروس اصلی و تخصصی هستند. برای اطلاع از دروس پایه‌ی رشته‌ی مواد و متالورژی به جدول زیر دقت فرمایید:

دروس اصلی و تخصصی این رشته در مقطع کارشناسی نیز در جدول زیر عنوان شده است:

رشته‌ی مواد و متالورژی در مقطع کارشناسی دارای سه گرایش متالورژی استخراجی، متالورژی صنعتی و سرامیک است. در گرایش متالورژی استخراجی دانشجویان در مورد نحوه‌ی جداسازی و استخراج فلزات از سنگ معدن اطلاعات کسب می‌کنند و در گرایش متالورژی صنعتی دانشجویان ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی عناصر فلزی و ترکیبات آن‌ها را مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهند. گرایش سرامیک به مطالعه و بررسی مواد غیر فلزی به ویژه سرامیک‌ها می‌پردازد. دانشجویان بعد از انتخاب گرایش خود باید از لیست دروس تخصصی اختیاری ارائه شده برای هر گرایش ۲۰ واحد را با موفقیت بگذرانند. در حال حاضر امکان ادامه‌ی تحصیل در گرایش‌های متنوعی از رشته‌ی مواد و متالورژی در مقاطع کارشناسی ارشد و یا دکتری نه فقط در ایران بلکه در تمام جهان وجود دارد.

آینده‌ی دانش‌آموختگان رشته‌ی مواد و متالورژی

امروزه بازار کار رشته‌های دانشگاهی از نگرانی‌های مهم دانش‌آموزان هنگام انتخاب رشته است. در حال حاضر بازار کار مهندسین مواد و متالورژی در ایران خوب است چرا که کارخانه‌ها و شرکت‌های دولتی و یا خصوصی فراوانی هستند که به علم و دانش دانش‌آموختگان رشته‌ی مواد و متالورژی برای توسعه و یا بازبینی صنعت خود نیاز دارند. دقت کنید که برای استخدام در یک شغل خوب با حقوق و مزایای قابل قبول، تنها مدرک دانشگاهی و معدل بالا ملاک نیست. افراد باید همان طور که پیشتر اشاره نمودیم، مهارت‌های سخت و نرم قوی نیز داشته باشند. جدول زیر برخی مشاغل و صنایعی که مهندسین مواد و متالورژی می‌توانند در آن‌ها مشغول به کار گردند را نشان داده است:

شرح برخی از وظایف مهندسین مواد و متالورژی در مشاغل فوق نیز به شرح زیر است:

• ارائه مشاوره فنی در مورد مناسب بودن فلزات در کاربردهای مختلف
• استفاده‌ی روزانه از نرم‌افزارهای تخصصی
• توسعه، اصلاح، آزمایش و ارزیابی مواد
• نظارت بر رعایت استانداردهای کیفیت ساخت مواد و محصولات
• تحقیقات در مورد محصولات جدید
• همکاری با یا نظارت بر کارکنان فنی و مهندسی
• ارائه راه‌حل‌های متنوع برای حل مشکلات مرتبط
• بررسی میزان خوردگی و خستگی فلزات
• ارائه تجزیه ‌و تحلیل آزمایشگاهی راجع به نمونه‌های مختلف مواد
• ارائه راهنمایی درباره‌ی امکان‌سنجی محصولات

دقت کنید که بر اساس نوع شغل و کارفرما ممکن است شرح وظایف یک مهندس مواد و متالورژی با موارد بالا متفاوت باشد. در ضمن، در صورتی که دانشجویان رشته‌ی مواد و متالورژی رزومه‌ی تحصیلی خوبی داشته باشند و بتوانند در آزمون‌های معتبر زبان نمرات قابل قبولی کسب کنند، می‌توانند برای کسب پذیرش از دانشگاه‌های خارج از کشور نیز اقدام کنند. بازار کار و درآمد مهندسان مواد و متالورژی در بسیاری از کشورها به خصوص کانادا، استرالیا، اتریش، سوئد و آلمان بسیار خوب است.